mannurat.com mannurat.com mannurat.com mannurat.com mannurat.com mannurat.com

mannurat.com 9/30/2004

binukbok a teksbuk part tu

no dika man ket a maluksaw kadagiti kakastoy a klase ti opisial ti gobierno.... hmp!

Abad: No apologies for textbook errors

isaksakit sa met, wenno salsalakniban ni sec. abad dagiti taona? dinan sa ket matultulad ti namay-an idi ni raul roco iti deped. amangan no maamak ni abad a masapa met a maikkat iti poderna?

nupay kasta, mabalin a di pay unay nasanay ni abad iti pasikotsikot iti deped ta kabarbaro la ngarud isuna ditoy nga ahensia.

ngem ti nakalkaldaang ket daytoy:

But even if found to be erroneous, the textbook will still be used in the current school year 2004 to 2005 and the next, 2005 to 2006.

Abad said recalling all the 1.14 million copies would be impractical as the DepEd would be replacing all history textbooks in all grade and year levels in October 2005 anyway.

agtultuloy latta ngarud a maisursuro kadagiti ubbing dagitoy nga agdadata a biddut wenno kinaulbod!

uray pay no kuna ti deped a mangted iti "teaching notes" maipapan kadagiti nasao a kammali iti teksbuk kadagiti teachers, saan latta a mapangnamnamaan. ta adu met ti sadut a mistro ken mistra, aglalo dagitay bookish a makuna nga agdepdepende ken/wenno mamatpati lattan iti otoriti wenno imprimatur ti teksbuk.

ay, awan latta, kakang!

mannurat.com 9/29/2004

binukbok a teksbuk

masimronak man ta bigla a nagbrownout ket napugas ti sursuratek maipapan iti daytoy nga issue: DepEd textbook riddled with 431 'factual errors'.

(sapay pangatiddogenen, diem! itatta, masadsadutakon a mangituloy, hmp! sapay nagadun ti nangawngawko itay, hmmm...)

dagitoy man ti pasetna dayta nasao a damag:
Aside from "factual errors,'' a government-approved history textbook for high school suffers from awkward Filipino grammar, according to educator Antonio Calipjo Go. xxx he claimed xxx that the 316-page textbook used by second year high school students, "Asya: Noon, Ngayon at sa Hinaharap,'' was riddled with 431 errors. xxx Go had questioned the textbook's assertion that Sun Yat-Sen founded the Communist Party of China, that the Chinese were fond of opium, that the Muslim prophet Mohammad went into meditation after marrying a rich wife, that warlords were people who owned land, and that many mosques were designed by Christian architects.

Other errors cited by Go included the following:

Jews are usually segregated because of their traditions like killing Germans.

India's untouchables cannot be touched (hindi magalaw).

The sitar is a musical instrument whose strings are made from teakwood.

The Great Wall of China is 170 miles long.

ket diak man a palabsen daytoy nga issue.

nakapegpeggad ngamin kadagiti ubbing daytoy ta mayad-adal dagitoy a biddut wenno palso wenno plain and simple a kinaulbod! ket siempre gapu ta aggapu iti otoritatibo a teksbuk ti deped ken manipud iti panangisuro ti mistro/mistra, patpatienda ngarud unay dagitoy a biddut kas husto ken kas kinapudno (malaksid laeng no adda laingen ti ubing ket madlawna a kammali ti librona wenno ti mistrona. ngem manmanon san ti kasta nga ubing itoy a panawen pay met ngarud ti makuna a "moderno a teknolohia" ken/wenno "information age"--agpayso, a, a kasta ngem biddut met ken palso nga inpormasion ita ti maisingsingkil kadagiti ubbing wenno estudiante itan a naruam met iti spoon-feeding teaching).

no adda panawentayo a nagannak, datayo laengen ti mangkita kadagitoy a biddut iti teksbuk dagiti annaktayo ket ipakita ken ipakaammotay' kadakuada a kammali ken no apay a kammali ken no ania ti husto (no ammotay' met ketdi, a, hehe!).

hmm, bareng manayonakto daytoy inton magagetak ta dumakamatak man iti maipapan iti misedukasion a masasao relatib kadagitoy a pakaseknan (aglalo iti fact nga actually dagitoy pay a libro, a kaaduanna ket funded ti adb ken worldbank, ket agtultuloy a mangiwanwanwan ken mangipakpakat iti makunkuna a kolonial latta, komersialisado, materialistiko, ken subservient a sistema ti edukasion... (nalipatak dagitay linablabidko itayen a pinugas ti brawnawt!)

mannurat.com 9/27/2004

makapasaraaw a talagat' boksit!

nagimas arub-oben digonan!
daytoy man koma ti kayatko a sidaen ita a rabii, heheh! nagimas ket ngatan nga igupen ti nagnanam a digona daytoy a dukiang wenno bukkaig soup!

pagsaraawan a talagat' boksit. numuna ta manmanoak makaraman ti kakastoy ket manmano a masalamaak iti kakastoy a lamut iti wet market ti tuguegarao. ket no met adda, napalalo a nginana. pagan-anusan laengen dagitay nalaklaka a klase ti dukiang wenno tukmem. wenno no adda mairana a kaggo a naggaput' buguey (dagitoy kaggo ket dimmadakkel la gayam met a tukmem, sika!). wenno no adda dagitay beldat, naimas a maigisa (diak unay no madiguan ta langsiennak).

'pay ta no magagetak nga agluto ket agipanakto met ditoy iti resipek, hehehe!

[naggapu ti piktiur iti kangrunaan a site a pagsarsaraawan boksit datao. kitaen metten sadiay ti resipena no kursunadayo a lutuen]

mannurat.com 9/23/2004

ang bangus, bow...

isa nga uling tula sa filipino.

gusto ko lang itong ilagay dito para naman may mailagay lang dahil wala na akong mailagay o maipanlagay, hehe! nauubusan na ako ng dapat na ilagay. pinipilit ko nga ang sarili na magsulat lang nang magsulat lang ng maski na ano at kung ano-ano para sana masanay lang na nagsusulat ulit palagi at nang matungkab sana sa aking bungo ang nagsusumiksik na katamaran o, sige na nga, writer's block kung writer's block ba ang tawag sa ganyan? kay tamad-tamad ko na kasing magsulat ng mga gusto ko sanang sulatin at isulat. di na kagaya ng dati. at kaya hetot' naisipan kong mag-blog na lang muna para maghasa nang maghasa't magpraktis nang magpraktis ng maski na anong hahasai't papraktisin.

hmmm, at napapahaba na yata ang palabra. heto na yung tula. ito'y para na rin sa mga kasamahan ko sa isang bagong sinapihang egroup na isang "onlayn na komunidad ng mga musikero, manunulat, at mga alagad ng sining-biswal, na may malalim na pananagutan sa likhang-sining na iniluluwal."

sana ay may maibahagi kahit na katiting o kapiranggot ang akdang ito...


BANGUS

1.
Ala e palaging gutom e! Laging nagugutom areng mga inakay na are, kelangang nasabuyan lagi ng patuka o kaya e laging me palutang na pagkain na susundot-sundutin ng masisibang bibig ng mga are, sobrang takaw e! Kelangan lagi ang patuka para mabilis nalaki at nabigat ang mga isda rineng alaga… Gutom nga sa tuwina itong mga mumunti pang bangus na kikislapkislap sa araw sa walang sawang paghahabula’t paguunahan mistulang malalaking kitikiti lumiligid umiikotikot sa tubig laging sumisinghap humahabhab sa ibabaw ng tubig sinasagat sa hasang ang anumang mailalamantiyan upang itae lamang pagkaraan ng ilang sandali. Wiwisikan ko sila ng patuka waring nagsasaboy ng abono sa mga punlang palay o buto sa lupa tila nagsasabog ng dakotdakot na bigas sa lalabas na bagong kasal. Magsasaboy ako nang magsasaboy uubusin ang sakosakong fishfeed wala naman yatang kabusugan itong mga putragis animo’y mga ganid na mayamang burgis na napakagahaman gusto’y kamkamin kabigin lahat sa bunganga’t bukaka ng bibig bulsa at kaha ang lahat ng ringal at dangal at kalusugan ng daigdig walang kasawasawa datapwa nama’y hindi nakararaosraos hindi nasisiyahan manapa’y payat lagi’t sakitin ang anit at dibdib sa karamdaman ng maraming mga hilig kilig at hilik.

2.
Walang patumanggang paglamon at pagkagumon walang tigil na panginginain at pagtae walang puknat na paguunahan at pagaagawan walang patid na pakikipaghamon at pakikipaghamok sa biyaya’t anyaya sa hasang at bituka. Buhaybangus na palamuni’t palakihin at patabahin sa parisukat na tubigdaigdig. Gutom laging gutom sapagkat nakapiit at walang ibang makain sa loob nitong lambat na bilibid kailangang magutom lagi ang maluwang na bungangangbangus at kapurit na utakbangus kailangang isahod iamba lagi ang bibig at ibig sa ihuhulog na grasya maski disgrasya ng langit at langib. Anaki’y mga laksalaksang masang dukhang naghahalukay nagkakahig sa tumpoktumpok o bundokbundok na basura naghahanap naghahagilap ng maipambibigas at maipambibigat sa lalamuna’t sikmurang laging natutuyo at kumakalam. Gutom kahit saan kahit kailan ay gutom. Nakapiit kahit saan kahit kailan ay nakakulong.

3.
Walang kabusugang pagpapakabusog walang kalusugang pagpapakalusog. Palalamunin ko nang palalamunin itong mga bangus palakihin nang palakihin patabahin nang patabahin. At sa katuparan at kaganapan ng paglamon at pagpapalamon sa kapalaran at katuwiran ng pagpapalaki at pagpapataba sila ri’y kakainin isisigang iiihaw ipiprito irerelyeno sila’y tila titipuning mga alagad at umiidolong isasabak ng pinuno at idolo sa kanyang pribadong hilig at negosyo isasaboy ang huling almusal na pinakamasarap na patuka’t pampaliyo saka kukuyuming lahat sa lambat pupunggusin saka iaahon tungo sa mga nag-aabang na nakangangang sisidlan at kahihinatnan. Libolibo at kilokilong bigat at kagat ito’y mainam na sandata ng tiyak na pagiral ng kapangyarihan at pagpanatili ng karangalan ng pilak at alak. Mga paing buhay mga buhay na pain para sa matatakaw na ngalangala’t dila at masisibang bulsa’t puwersa. Gutom laging gutom sa pagkain man ng bisig o pagkain ng dibdib at isip. Gutom laging nakagugutom ang kapangyarihan at kahinaan laging nagugutom sa kalayaan ng bisyo at sa karapatan ng libog. Buhaybangus buhaypalaisdaan itong mundo ng aksaya at darahop lunan ng mga gulok at bulok bayan ng mga himagsik at paninikluhod.

4.
Naani na ang mga patabaing bangus lilinisin muli’t aayusin ang bilangguang lambat maghuhulog ng mga bagong binhing bangus. Ito ang sining ng kalayaan at kulungan ito ang arte ng pagibig at pagpapaibig ito ang talinghaga ng buhay pamumuhay at pagbuhay. Paulitulit ito paulitulit ito paulitulit na sining arte at talinghaga. Muli akong magpapakain at magaalaga ng mga tuwinang gutom na presong palamuni’t patabaing bangus. Ala e palaging gutom e! Laging nagugutom areng mga inakay na are, kelangang nasabuyan lagi ng patuka o kaya e laging me palutang na pagkain na susundot-sundutin ng masisibang bibig ng mga are, sobrang takaw e! Kelangan lagi ang patuka para mabilis nalaki at nabigat ang mga isda rineng alaga…

Lawa ng Taal
Manalao, Agoncillo, Batangas
30 Marso 2002




ngapala: kaunting backgrounder sa tulang ito. may pagkataal na tagalog talaga ang tulang ito sa katotohanang nasulat ko ito mismo sa batangas, sa lawa nga ng taal mismo. dumalaw ako noon sa kuya kong nasa batangas na nag-aalaga ng mga tilapya't bangus sa lawa. napagtripan kong magpunta (ibinangka ako ng aking kuya) sa laot mismo ng lawa kung saan naroroon ang mga fish cage, dala-dala ang bolpen at kuwaderno. at doon habang nagmamasid, nag-iisip, nagpapahangin, nanonood ng mga alagang isda, sinubukang maghagis ng patuka sa mga maliliit pang bangus, sinulat/nasulat ko itong tula...

dumaniwtay' man met manen iti iloko

maruam sa met daytoy ubingen nga agangga-anggalog, kunkunayonto la ketdin ta pagbalinek sa met daytoyen a tagalog blog ket apay diak pay la suktan iti manunulat.com ngarud, nyehehe!

naibagak met ngatan ti gapuna no apay. tapno makuna met, a, a welkam ti amin ditoy. ta umad-adu dagiti gagayyem ken kakadua a maaw-awis a sumarungkar ditoy ket ti imasna ta adu kadakuada ti saan nga ilokano (saan nga ilokano a nagasat ta ammona la ngaruden ti agiloko, saluyotenna pay ti agtagalog wenno agfilipino santo pay la agingles di pay makuna a linguista ni ilokano, hehe!). isu a paglalaokek lattan ti iloko ken filipino. english pay ket koma, a, ngem maamakak nga agingles ditoy ta saanak a nalaing iti english usage/grammar piman, huhuhu!

adtoy man ngarud ti maysa pay a daniw-iloko (pakdaar: patarus daytoy manipud iti orihinal a filipino a tula(kak), ngek!):


Namnama

Agilislista iti namnama ti nakemko a kanayon nga agur-uray.
Iti awis dagiti nakarikep a siled, manginanama iti pannakasubbot
ti liday. Padpadasek nga ipaawat ti gapu no apay
a naynay nga agpuppupok ti dila ti wayawaya iti ngiwat ti burburtia.
Dandaniwek ti panangikalintegan ti agpatpatnag
a susik ti panamati ken panangsuot. Barbareng
agulimek dagiti agpalpalama iti sungbat ken sugat.

Di makaidna ti ayat iti panagil-ilem ti dara.
Diak maipatuldo ti ili ti kari iti mapa ti puso.
Paralislistaak laeng kadagiti pananginanama.
Paradandaniwak laeng kadagiti bisio ti napalabas.
Saanko nga iggem ti waya ken wayas ti agdama, pasig a sariugma
ti balikas ti pakasaritaan ket ti agay-ayat
makaammon iti ayatna ken iti inna pannakaisalakan.
Anansata ilibak met no kua ti malmalday a raasko ti namnama.

Ti ayan-ayat ket sungrod iti barukong a nakauper iti kari
ti bangabanga. Sigsigpek met daytoy nga agas kadagiti sugat
ti pispis ken teltel ken muging. Barbareng umayen
ti tagtagiurayen a mangisalakan iti amin a mapukpukaw,
agpukpukkaw, ken mapukpukawan. Barbareng sumangpeten
ti mannubbot iti amin nga utang ken basol ti puso iti padana a puso.
Anansata agilista latta iti pananginanama ti raasko a sidadaton.

mannurat.com 9/22/2004

isang tula (kak)

isang lumang tula (luma para sa akin dahil matagal ko na itong nasulat) na gusto kong ihain dito para naman mapanindigan ko ang sabi kong magpi-filipino rin ako sa blog na 'to, hehehe! (pero magi-iloko pa rin ako siyempre pa, at baka naman ang mga katoto kong ilokano ang maging feeling intimidated naman sa aking pag-a-angga-anggalog!)

may salin ito sa iloko at nalathala sa bannawag (marso 10, 2003 isyu sa pamagat na "riing"). pero sa filipino orihinal na nasulat talaga, peks man! ganon talaga yun pag bilingual o trilingual kang manunulat, pag trip mong isinasalin-salin ang mga akda mo ayun sa pangangailangan (halimbawa sa lathalaan o kaya sa mga patimpalak) o kaya basta simpleng trip lang. sa ganang akin maraming sinulat ko sa iloko ang isinalin ko rin sa filipino. at may mga orihinal filipino rin akong mga akda na may salin sa iloko. sa isang banda'y isa na rin itong paghahanda sa isang balakin kong balang araw ay maglathala ng librong bilingual (kapapalooban ng aking mga akda sa iloko at filipino).


GISING

Isa ring paggising ang yapos ng poot sa gunita.
Isa ring pagbangon, isa ring pagmulat ang sikdo
ng alalahanin, ang pagsidhi ng ngitngit
o pag-alab na muli ng kinukuyom na alaala
at pagtitimpi. Isa ring pagkahimasmas wari ang yakap
ng galit sa diwa. Isang pagsisiwalat ng saloobin, isang
pagkatagpo sa kulong na tampo. Kung paanong
magwiwisik ng tubig sa mukha sa lagi’t laging daratal
na umaga, o maghilamos ng mata’t muta, isa ring
paggising ang galit sa paghuhugas sa nasa
at paglalanggas sa pasa ng pita.
Hindi nawawala, lumilingkis sa tuwina ang anyaya
ng paggunita. Maingay din ito katulad
ng malakas na kulo at gulo sa bunganga ng tubig na ipanmumumog
sa bawat umaga upang tipunin at tuklapin
sa bawat sulok ng ngipi’t gilagid, ng dila’t
ngalangala, ang panis at bulok na laway
saka idadahak at itatapong lahat. Ang yapos
ng poot ay paglilinis sa poot. Ang yakap
ng galit ay pagsisipilyo sa ngipin ng galit.
Isa ring paggising, isa ring pagbangon
ang mapoot at magalit upang humupa
ang alaala ng gunita, upang mapahupa ang gunita ng alaala.
Ang umaga’y umagang lagi’t laging darating.
Gigising kang payapa, may ngiting katulad
ng pusang magigising at maghihimod sa balahibo mag-iinat saka
ibubunggo-bunggo ang ulo sa binti ng among nagpapainit
ng kape’t naghahanda ng sinangag. Ang poot ay mantikang kukulo
ngunit magpapapula sa bawang at sibuyas at luluto
sa estrelyadong itlog at pritong tuyo. Kay sarap
ng bagong gising, kay sarap ng laging nagigising! Sapagkat
isa ring paglimot ang bawat paggising.
Sapagkat isa ring katuparan ang bawat poot.
At isa ring pagtanggap ang bawat paggunita.
At isa ring pamamatawad ang bawat pag-aalala.

mannurat.com 9/17/2004

tumagalog, ay, fumilipino naman datayo, ano?

subukan ko nga ring mag-tagalog, este, mag-filipino pala nang hindi naman kind of feeling offended ang ilang kaibigan at/o kakilala at/o mga kababayang nayayaya o naliligaw at/o napapadpad sa blog na 'to. siyempre naman, natural lang, kapag napunta ka o natunghayan mo ang isang website na iba o kakaibang wika ang gamit ay nadoon yung feeling ng pangingilag o pag-atras dahil "what the heck bakit ba at sa sarili lang niyang salita niya pinapaandar o ipinangangalandakan ang website niya, tse! e, naturingang public na website at di naman private kasi di naman kailangan ng username/password para tunghayan e bakit ba limited na limited ang dating at parang ang balak o intensiyon ng mokong na ito e exclusively para lang sa mga kaututang dila niya't kalahi o katribu? bakit di gumamit ng english, ng tagalog, ng lingua franca?"

kaya, heto na po, occassionally na po ay magta-tagalog ako, hindi pala, magfi-filipino ako (at mage-english english din minsan) sa aking blog. para naman sa kasiyahan o sa ikasisiya ng balanang kinda threatened o kaya nababaduyan (yun na!) sa iloko, hehe! hindi, hindi naman. sa ilokano lang naman kasi ako at nasanay magbasa't magsulat sa iloko kaya ganito. pero siyempre pa, pangalawang wika ko itong tagalog, ay, filipino pala! at nagsasalita't nagsusulat' nag-iisip din ako sa filipino. so, try nga natin ngarud na maging trilingual dito. o kaya subukan man natin ti gumamit iti "tagilocan" kung maminsan no maganda met lang, hehe! (although, sa ganang akin isa ring lingua franca ang iloco dahil milyon-milyon ang gumagamit nito hindi lamang sa buong arkipelago ng pilipinas kundi sa buong daigdig, hmmm)

nababaliw na yata ako, huuuu! agkuerong na nga yata ni siak? baka met no ikaw, bakit binabasa mo pa rin ito, nyehehe!

pasensiya na. wala lang magawa sa ngayon. wala lang maisip na iblog kaya eto na lang. wala lang.

ngapala, naisipan din lang nating mag-filipino naman dito e nagpapasalamat pala ako kay Cidrick Bartolome, isang mag-aaral sa University of the Philippines sa Baguio, sa pagtitiwala niya sa atin bilang resource niya sa isang takdang aralin yata o susulating saliksik o siyasat ukol sa mga rehiyonal na manunulat. may mga tanong siya, may questionnaire, pero hindi ko nasagot na lahat dahil kailangan na niya kinabukasan ng hapong tumawag siya't nakipag-usap sa akin sa telepono. sinabi ko na lamang sa kanya na ang sagot sa karamihan ng kanyang mga tanong ay matatagpuan na niya sa aking website (yung dati).

pero may mga sinagot naman ako siyempre, mga minadali, maikling sagot sa ilan niyang magagandang tanong. gusto ko kasi ang mga tanong niya at gusto ko sanang bigyan ng mas mahaba-haba o mas maliwanag na pagpapaliwanag ang mga ito pero kapos talaga ako ng panaho't pagkakataon.

aking ibabahagi dito ang ilang pahapyaw kong mga tugon.

halimbawa, sa tanong niyang "ano po ang inyong istilo ng pagsulat?" ay ganito ang konti kong sagot:

para sa akin, itinuturing ko pa rin ang sarili bilang baguhan na naghahanap pa rin ng sariling istilo ng/sa pagsusulat at pagsulat at isusulat. baguhan ako at lagi't lagi'y baguhan dahil sa pagiging baguhan o sa pag-iisip na baguhan lamang ako patuloy na magsusumikap matuto, mag-aral, magbasa at magbasa at magsulat at magsulat. kung sabihin ko kasing di na ako baguhan, parang narating ko na yung hangganan at baka titigil na ako doon. ayoko nang gano'n.

at mahirap kasing bigyan ng matama at eksaktong katugunan ang usaping istilo kung ang manunulat mismo ang tinatanong o pinapasagot. sa ganang akin, ang mga mambabasa o mananaliksik na mismo ang makadadama o makahahalata o makakikita sa istilo ng manunulat na kanilang binabasa ang mga akda. sa kanila pa rin ang husga o ang karampatang reaksyon, bilang mga recipients, audience, o target na tagatangkilik ng akda, at kaya sila na rin ang siyang magtatakda ng kaukulang pansin o tawag sa kung anong istilo ba nagsusulat o nagiging isang manunulat ang isang manunulat.


sa tanong na "ano po ang inyong opinyon sa mga temang gender issues tulad ng homosekswalidad at katayuan ng babae sa lipunan?" ay nasabi ko: "batayang karapatan ang pagiging babae, bakla, lesbian o ano pa, kagaya rin ng sa pagiging lalaki. pare-parehas lang. kaya ibigay ang karapatang iyan sa sinuman sa kanyang kasarian o sekswalidad/homosekswalidad. masyado lang kasing patriarkal ang lipunan o kulturang ito ng pinoy dahil sa kolonyal at neokolonyal na mga isip at nakagisnan. ayos lang sa akin ang panitikang femenista at ang gay lit. gusto ko rin sanang magsulat ng mga ganyan sa panitikang ilokano pero sa palagay ko'y di pa handa ang mga ilokanong mambabasa o literati sa mga ganyang bagay."

siguro sa mga susunod na pagba-blog ko ay unti-untiin kong bibigyang pansin at espasyo dito ang iba pa sa mga tanong ni cidrick. bakasakaling hindi ako tamarin at mabigyan ko sila ng mas maiinam na mga sagot.

ayan, ha? talagang sineryoso ko nang mag-filipino, hehe!

mannurat.com 9/16/2004

samuel f. corpuz: 1939-2004


ni samuel f. corpuz iti gumil convention idiay cagayan idi abril 2003 Posted by Hello

kastan, ninong sammy...

belated, wen, naladaw daytoyen a dakamat wenno kasla elehia ken ni ninong sammy, apo Samuel F. Corpuz, kaprobinsiaan a mannurat, tangsit ti Vizcaya literati a makuna, primera klase a nobelista, maestro, mannalon, politiko, tatang...

"tanud, natay d kalman ni mang sammy. awanen tay hgante, tay la ansisit t nabati."

dayta ti inteks kaniak ni atanudko a dln (Daniel L. Nesperos) iti 4:18PM ti agosto 26. nakigtotak nupay napaisemak iti angaw ni atanud maipapan iti "higante" ken "ansisit" a kayatna a sawen higante iti literatura ilokana nga isu ni (daydi) apo corpuz (diak la masinunuo no sinno met ti "ansisit" nupay adda pamalpalatpatak, diak ibagbagan ditoy ta baka ket makabasbasolak, hehe!).

ania metten, inteksko met, apay a nagadu ti nagkameng ita a tawen iti GUMIL Langit? (gumil langit, kunkunami man iti imaginary a gunglo dagiti pimmusayen a mannurat nga ilokano; wenno saan la nga imaginary ta ania ti ammotayo, a sibibiag pay, no adda ketdi met a talaga gungloda wenno chapter ti gumil iti ayanda ita a lugar, dimension, level, wenno kasasaad?) wen, ta itoy laeng 2004, nagsasaruno a pimmusay da Appo Antonio Sanchez Encarnacion ti ilocos sur, William Alvarado ti pangasinan, ni Meliton Brillantes ti cagayan, Bagnos Cudiamat ti baguio, sa ni apo corpuz ti nueva vizcaya. bin-ig a bangolan, beterano, malalaki, multi-awarded dagitoy a mannurat nga ilokano, saan ken saanto a kompleto ti historia ti literatura ni ilokano no awan wenno saan a madakamat ti biag, nagan ken gapuananda. nakadakdakkel a pukaw ita iti literatura nga iloko ti ipupulangdan iti namarsuada.

ninong ti awagko ken daydi ninong sammy ta maysa isuna kadagiti nanganak iti kasar kaniami ken jane. inkarkarigatanda ken ninang estrella ti immay dimmanon idiay ballesteros a nagkasaranmi idi 1996.

immuna a nakita, nakasarang, nakapatangko ni ninong sammy idi 1994, no diak agpalia iti lagip. agpasalipkami iti iti GUMIL Nueva Vizcaya (salip para agdadamo ken propesional a mannurat babaen ti ayuda ti national commission for culture and the arts (NCCA)) ket ni apo corpuz ti maysa kadagiti pilimi nga aghurado. dimi idi ammo no sadino ti pakasarakan kenkuana ta maipagarup nga "aglemlemmeng" wenno "nagpaing" kadagiti a panawen. awan kano met iti solano, awan kano met idiay bintawan. nadamagmi nga adda idiay quirino, idiay cabarroguis. rinantami ngarud a danonen, este, sapulen idiay cabarroguis. uppatkami a napan: siak, ni apo Ruperto Manuel a presidente ti GNV, ni apo John Buhay a vp ti GNV, sa ni apo Leander Domingo executive editor ti Valley Journal (a pagpapaayak met idi kas editor).

apo, ta ti la nagdamdamaganmi idiay cabarroguis dida met ammo wenno am-ammo ni ninong sammy! ti la nakadandanonmi wenno nadandanonmi a tattao ken parparaangan/in-inaladan...

agalasdos san iti malem idi maisar-ongkami iti public market ti cabarroguis. nagdamagdamagkami latta. agingga nga adda nakaipatuldo kadakami iti lokasion ti abong kano ni apo corpuz. ne, dayta 'tay balasangna, ne! intudo 'tay nagsaludsodanmi iti maysa nga ubing a babai nga agtawen ngata iti lima wenno innem. ket isu, sinurotmin ti ubing nga agsarsarungaddeng a kasla maamak kadakami. intundanakami iti panameken a karuotan ken kaleddaan iti adayo a sikigan ti market site. panameken met ti bassit a desdes, madlaw a saan unay a mabadbaddekan ta tinagiruot. idi kuan matuparmin ti "abong" ni apo corpuz...

no labsen ti agsao, kasla dagitay makeshift nga apon ti squatters iti manila ti "hideout" ni ninong sammy. kasdiay metten kailet ken... wen, kasdiay metten kawara, wenno nawarwara pay ngata, hehe! naammuanmi iti udina a nairanta a kasdiay daydiay nga abong, hideout wenno hideaway a talaga, naigagara a kasdiay ti langana ken kawarana ta isu ngarud ti trip ti maysa a henio nga artist a kas ken ni apo corpuz (nalabit a kas kaniak, saan a makakonsentreyt nga agsurat no saan a nawara wenno agkaiwara ti libro, magasin, papel, abasto, dugmon, lunglungan, paglutuan, etc., etc.)

kasla metten nakakita iti al-alia ni apo corpuz idi mapasungadannakami. adda kasla tadem iti lasin ken talangkiaw dagiti matana a nangilap-ilap iti no siasino dagitoy nadudursok a dimteng, nagbasakbasak iti umokna nga agsursurat. ngem nasuktan iti agraraay nga isem ken bigta a katawa ti inyabrasana iti sangpetmi idi agpakaammo ken ipakaammomi ti bagbagimi ken ti misionmi. ania pay, di napakpakadaan--saanna a pakpakadaan ti aniaman a yaay ti sinno a dayo, estranghero--ti kaaddami ket nadanonmi ngarud ni apo corpuz iti natural a a kaaddana wenno kasasaadna iti abongna: saan a nakapagsagana a nagpustora koma wenno indalimekna ti ramramitna wenno ti bagbagina: nadanonmi a nadanonmi iti gagangay a tagibalay nga aruatenna, ket pakawanennak ni ninong ta ibagak ditoy, a saan sa pay nagsagaysay idi wenno nakadigos, hehehe! gapu ta di naurnos ti pangatiddogen idin a buokna ken barbasna. which is just natural and so peculiar met iti dadduma wenno kaaduan nga artists nga awan bibbibiangna iti bagina wenno aglawlawna no kasta a karget wenno kahighna ti agsurat.

ay, ket, pinnadamag dayta, estoria, estoria, tungtong, tungtong (diak malagipen ngem kas gagangay nagkakapekami met, a, iti kape a nangisit sa, ken puraw wenno 'tay kasla isbo ti aggurigor ti marisna a kape, hehe, agua de pataranta tapno naim-imas ti saritaan). idiay a nilektiurannakami ni ninong sammy iti nakaad-adu, nakaad-adalem nga ammo ken otoritina iti literatura. in fact, maysa a klasrum daydiay abongna ni apo corpuz: complete with a blackboard and chalks, books, visual aids (saan a karkardayo ta maysa a maestro iti haiskul ni ninong sammy ket maestra met ni baketna) ket idi dimtengkami di pay naerase iti blakbord ti sumagmamano a sentences iti ingles a naammuammi a manipud iti sursuratenna kano a nobela iti ingles--a dagitoy a sentences ket inda ad-adalen nga agabbaket wenno sangapamilia, ikritkritik ken an-analisarenda a sentence by sentence wenno by paragraphs iti blakbord dagiti sursuraten ni ninong sammy!

madama idi a maiserserye (wenno kalkalpasna, diak malagipen) ti nobelana a "Prenda" iti bannawag. impakita ni apo corpuz kadakami ti nakapuspuskol nga orihinal, agpirpirpiren, a manuskrito ti nasao a nobela ket nasdaawkami ta nasuratna pay la gayam daytoy idi 1960s! nagadu ti chapter ti orig a nobela (iti chapter wenno panangchapter a rukod ti manuskrito ti bannawag), sabali a version ti naiserye iti bannawag ta nayababa laeng daytoy a no ar-arigen kasla sinopsis laeng no maidilig iti orihinal! saan pay ketdi a "Prenda" siempre ti orihinal a titulona (diak man malagipen itan ti nabasak nga orig a titulo ti orig a nobela, kaslan sa "Quezada").

iti ababa a "lecturena" iti surat ken panagsuratan (agkamkamatkami iti oras ta adayo pay ti pagawidanmi idiay vizcaya ket sapay agipangpangta ti pul-oy nga ibayakabakna ket baka awanton malugananmi) a naiballaballaet iti ti la adda a napagsasaritaanmi, ababa nga agpayso ngem agingga kadagitoy diak malipatan ken diak pulos a lipaten, inyemphasize a nalaing ni apo corpuz ti kinanasisita ti details iti sarita wenno nobela. details iti deskripsion la unay, iti karakterisasion, iti panangiladawan, panangiparang iti tao, lugar, pasamak, pisikal a langa-buya-karakteristik ti uray kabassitan a bambanag a makita, maramanan, maangot, mangngeg, marikna. ket idi kuan impalgak ni apo corpuz no ania la unay, aya, ti usarna wenno purposena no apay nga adda daydiay nakakuadro a ladawan a pinta ti maysa a nalatak a filipino a pintor (diak man malagipen no sinno, ngem saan sa a ni amorsolo, kasla ni felix hidalgon sa) iti maysa a nakabaro at saya a balasang iti rabaw ti bassit a lamisaan a yan ti daan a makiniliana. nakapatpateg gayam ti akemna daytoy a ladawan iti pangsursuratna! daydiay a painting (reproduksion a painting) a no kuan ket lakana a makita wenno masirpat kabayatan nga agsursurat (ta adda la ngarud iti sanguananna) ti mangipalpalagip kenkuana: details, details, details! a nasken a detaliado ti amin nga inna isurat nangruna no lirikal a panangidetalye. innala ni apo corpuz ti ladawan ket impakitana kaniami a nalaing, dinayaw ken impamatmatna kaniami ti kinadetaliado ti pannakaipinta ti nasao a painting: uray ti kababassitan a nakain-inaka a borda ti baro at saya wenno terno ti babai ket nalawag ken detaliado a naipinta ti pintor, saan a bastabasta a nagpinta lattan iti bastabasta a terno--kas kakomplikado dagitay idesdesinio kas pagarigan ni pitoy moreno a terno ni imelda marcos!

"masapul a kasta met kadetaliado ti panagsurat ken panangisuratyo," inyunay-unay ni apo corpuz, "saan a basta kastoy, kasta, kasdiay kunayo lattan! idescribeyo ti specific details ti karakter wenno pagteng wenno bambanag iti aglawlaw ti karakter wenno pagteng!" wen met, show ngamin, a, don't tell lattan. isu a no madlawyo, kadagiti nobela ni apo corpuz a kas iti "Bassit a Balay ni Brader Orly," "Hari," "Bakir, Lotus, wenno Diro," "Bituen ken Sadiri," "Mom Kari," "Awis ti Sab-ong" ken dadduma pay ket nakapatpatak ti panangiladawanna kadagiti tao ken lugar ken pasamak--no idescribena koma ti balay, maammuam amin a rukod ken kalawa ti lotena wenno no ania a kayo wenno material ti naaramat. adda diak malipatan nga eksena iti nobelana a "Bakir, Lotus, wenno Diro," tay eksena nga agmanmaneho iti dyip (owner-type a dyip sa) daydiay kangrunaan a karakter a lalaki a kaduana ti kangrunaan a karakter a babai, naibinsa sadiay in motion an in emotion ken in action and in inaction ti panagdrive ti lalaki iti nalubo, naruburob, nasang-at-nasalog a pangipeten a kalsada: nailadawan ti panagiwes, panagpakannawan-panagpakannnigid ti manibela, ti panagakar-akar ti kambio iti rhytmical a stop-go-wait-go-stop-go-wait-go staccato iti danggay ti panagaccelerate iti gas ken iti preno ken adu pay.

maysa met a diak malipatan a nadakamat ni ninong sammy ti maipapan iti taray wenno development/progression ti plot wenno balabala ti sarita wenno nobela. kunana nga adda dua a kita wenno tipo ti taray ti estoria depende iti plot ken character wenno iti harmony ti plot ken characters a mangibunga iti action: linear ken cumulative development. no linear, dirdiretso, saan nga agsasanga, saan a complicated a plot, saan a complicated ti characteristics ti characters. no met cumulative, which is the best kano, kasla 'tay nangipuruakka iti bato iti maysa a nalinaay a lipnok a nangbuangay ken nangparnuay iti ripples nga agpalpalawa nga agpalpalawa in circular movement/action, complicated ti plot, agsasanggala ti pagteng a sanguen wenno masarakan dagiti character. ad-adda a makita ti effectiveness ti cumulative development iti nobela ngem iti sarita ketdi. ket isu a dagiti nobela ni apo corpuz, from simple to complex, komplikado ti plotda, adu ken umad-adu ti pakigasanggasatan dagiti karakter, rumikrikut ken umir-irteng dagiti pagteng ken situation, historic wenno epical ti proportion wenno scope a natural laeng met iti maysa a makuna a "damn, great novel" a kas koma iti "One Hundred Years of Solitude" ni Gabriel Garcia Marquez wenno ti "Dangadang" ni apo Aurelio S. Agcaoili nga adu ti karakter ket tapno di mayaw-awan ti reader masapul no kua a konsultaem sagpaminsan wenno kankanayon ti naiprovide a family tree/timeline ti nobela. isu a naidumduma dagiti nobela ken ababa a nobela ni apo corpuz. uray pay ti dialogs wenno panagpapatang, panarsarita dagiti karakter ket unique iti dadduma nga iloco novels, kunaek a mala-Charles Dickens a panagdaydayalog.

isu a napnapnekkami nga agkakadua idi agawidkamin. adu ti naammuanmi, adu ti naadalmi iti mano la nga oras a kinadennami ti "higante." sulit ti bannogmi a nangsapsapul kenkuana.

itan, immunan ni ninong sammy. damagmi nga adu ti nabatina a nobela a nalpasen ken pangted. nakalkaldaang. kaniak, panggepko pay ketdi koma nga apan danonen wenno sapulen manen ta planomi idi iti atila nga isu koma ti maysa a hurado iti salip ti puturistiko a sarita. naudi la daydin a pananakitatayo idi immay iti gumil kombension idiay callao. itan, agkokombensiondan nga agnanayon iti gumil langit. (aysi, saan met ngarud a kalakala wenno kas karina kadatayo ita ditoy GUMIL Filipinas ti agkameng koma wenno mapan makikombension iti gumil langit tapno makita ken makadennatay' manen dagiti immunan a kagumilan!)

tagtagisayangek laeng manen sa saanak a nakapan iti massayag wenno pumpon ni ninong sammy. sulit latta koma ti bannog a mapan ngem diak naammuan no nakaimassayaganna wenno nakaipumpunanna. namrayak laengen a binasbasa manen ti sumagmamano a paset ti kaudian a nobelana ("Awis ti Sab-ong") a naibannawag. sulit a sulit latta ta habang nga ulit-uliten a basbasaen dagiti sinurat ni ninong sammy, mas ad-adda a masagrap ti pintek ken birtudna. a kas iti panangulit-ulitko no kua a manglaglagip latta iti kapapatgan a literary advices a nasagrapko kenkuana iti daydiay a maysa a malem idiay cabarroguis aganay a sangapulo a tawenen ti napalabas. ta adun ti naitulongda kaniak dagidiay nga advices. sulit a talaga, ninong!

kabayatanna, adtoy ti pakaammo/obituario iti bannawag iti ipupusay ni apo corpuz
Premiado a mannurat ti Bannawag, pimmusay

Pimmusay ni Samuel F. Corpuz, mannurat ti Bannawag, gapu iti coronary heart disease ken pulmonary mass itay Agosto 25 iti edadna a 65.

Nalatak a nobelista, nangab-abak ni SFC, tubo ti Solano, N.V., iti adu a pasalip iti panagsuratan nga intuyang ti Bannawag, GRAAFIL, GABS, ETTI, ken dadduma pay.

Maysa nga agrikultor ken mangisursuro sakbay a nagkapitan iti barangay. Agsursurat iti Ingles ken iti Iluko, adu a sarita, nobela ken salaysayna ti naipablaak iti Graphic ken iti Bannawag.

Inulila ni SFC ti kaingungotna a ni dati nga Estrella Castillo Gonzales ken dagiti pito a bungada, da Honesto, Arlyn, Johnalyn, Samuel Jr., Fares, Orlando, ken Estrella Victoria.

mannurat.com 9/14/2004

photo, bakit?

ania metten daytoy photobucket.com, kunak man no napintas a pagidulinan iti ladladawan ken im-imahen ken nasayaat a pagilinkan iti maaramat iti kas iti blogsites. ngem itay laeng, bigla a nagpukaw ketdin ti accountko a nagresulta met iti panagpukaw dagiti images ken pics ditoy mannurat.com! naimbag laengen ta nasigudak.

saan sa a mapagtalkan! diak kayaten daytoy a potpotobaket!

naimbag laengen ta adda dati nga accountko iti flickr.com ket isun ti usarek a paggapuan ti dadduma nga imahen ken ladawan ditoy mannurat.com (nayon a pagalaan wenno kas backup storage uray ta adda met daytoy napintas a "hello.com" a kapakner ti blogger.com). bareng no agnayon ken nataltalged ta dinto man biglan nga agpukaw dagiti ladawan ditoy. (no adda met bayadna ngaminen ti pbase.com)

isu a saankon nga irekrekomenda ti photobucket.com. ket i highly recommend daytoy flickr.com. padasenyo, napintas a pagilebbenan iti ladladawan online.

pasarunson (9/15/2004 @ 8:20AM pht): tsinekko itay ti photobucket.com ket ne, adda man met laengen 'tay nagpukaw nga accountkon? naglokon sa la idi rabii. nupay kasta, diak pay la baliwan ti link dagiti images ditoy (ti la dillawko iti flickr ket pagbalinenna met a jpeg dagiti gif files isu a nakarusrusanger ti pannakaiplastarda).

kakaisuna a libro piman

diak ammo a nagpukaw gayamen ti linked page a pakadownloadan (a libre) daydiay kakaisuna a librok iti sigud a siteko. nabayag gayamen a naguped ti accountko iti hypermart.net (a sigud pay nga agho-host iti defunct itan piman a burnay e-magazine). dati nga adda libre nga account iti hypermart idi ket isu ti inusarko ta mabalin pay idi ti sumagmamano cgi scripts a kas iti inusarko iti download form ti nasao a libro idi. ngem itan addan bayadna, awanen freebiesdan.

eniweys, eniweys, ania daytoy libro a taltalanggutangek, aya, ditoy?

librok piman 
isu ngarud dayta makitat' imahen ti akkubna dita kanigid. diak ammo, a, no nakitkitayon daytoy idi no sigud a maisarsar-ongkayo iti websiteko. no ita la a maimatangan wenno maammuanyo, palubosandak a mangitabtab iti sumagmamano nga inpormasion...

inaramid ken "impablaakko" daytoy a libro idi 2000. ne, ket uppat a tawenna gayamen, sika! nagsursuruak man nga agaramid iti makunkuna nga electronic book. panagkunak isu daytoy ti masao nga umuna wenno kaunaan nga ebook nga/iti iloko. wen, a, ta awan pay met ti ammok nga iloko nga ebook a naipablaak wenno naparnuay idi 2000 ken uray agpapan ita iti man pdf, nga isu ti de facto a format ti kaaduan nga ebook, wenno iti dadduma pay a pormat wenno tipo. isu a maawatandak latta koman no ibagbagak wenno ipangpangasko bassit a daytoy ti umuna/kaunaan nga iloko ebook (ngem no adda mangibaga wenno mangipakita nga addan immun-una ngem daytoy, awatek a siaanus, a, hehe!).

wen, uppat a tawennan. idi ar-aramidek daytoy, nagpintas man ti planok idi ta kayatko ti agaramid iti adu nga iloko ebooks. kayatko koma a rugian met iti iloko ti makuna a success ti ebook publishing iti english. wenno uray saan pay 'diay success koma, a. basta marugian lang wenno mauso laeng met tapno adda met, a, koma iloko nga ebook a kadua dagiti sumangkaadu nga ebooks iti english (wen, ta amin a bestsellers itan, addan ebook versionna a magatang online, kas koma ditoy, ditoy, wenno ditoy) nga adda kadagiti computer wenno pda. ngem nagpatingga la a plano. adda dagiti narugiak kalpasan daytoy "Napili ken Saan a Napili a Dandaniw ken Dadduma pay a Riknakem" ngem diak idan naituloy agingga ita (narugiak pay ketdin, a, nga ikombert iti ebook format daytay "Anaraar: 21 a Napili a Sarita iti Iluko" a libro ti GUMIL Metro Manila, a nakairamanan ti maysa a saritak). diak man ammo ta naawan sa ti reggetko. ngem diak la ammo, baka ituloykonto met laeng. tagiurayko pay ngamin nga adda kalalainganna a maurnongko pay a sinuratko ta yaramidak manen iti ebook. sarita ti panggepko nga isaruno. santo filipino wenno tagalog a daniw ngatanto, no di lumagto, wenno dinto nga into lumagto 'diay bato.

maipapan pay iti daytoy ebookko... hmm, masadutak metten wenno diak met ammon ti nasayaat nga maibagak, hehe! basta. daytoy ti kakaisuna a librok wenno ebookko. makuna a naipablaak babaen ti kunkunada a "vanity publishing" wenno ipablisna-librona-tripna-'dim pigilen. kursunadak ngarud nga "ipablaak" dagiti daniwko in bookform, ania komat' bibiang ti makibiang? saan a komersial daytoy, saan a "for mass production in million copies and to be translated in the world's major languages sa mailako worldwide." awan intensionko nga agbalin a j.k. rowling wenno stephen king. for posterity la ngata. wenno kas "kontribusion iti agamang ti literatura ilokana" a kanayon a makunkuna (wenno "kunkuna"da laeng?)? a, basta. addan librok, addan ebookko, ket agaramid ken agipablaakakto latta pay.

kaw-idek man latta ngaruden ti "blurb" kampay idi ti ebook nga naikabil iti dati a website:

"Urnong a 40 a dandaniw manipud immuna a naggandat nga agserioso nga agsurat iti daniw nga Iluko ni Aragon idi 1989 ken agingga iti 2000. Iti dandaniw/panagdandaniw ni Aragon, kastoy ti makuna ni Dr. Aurelio S. Agcaoili, kritiko ken propesor iti pilosopia ken literatura ken premiado a piksionista ken mannaniw: "Managpaliiw ni Aragon kadagiti inaldaw a pasamak. Saan a makaligtas kenkuana ti maipapan kadagiti fastfood chain a ti prankisada ket nagatang pay manipud iti sabali a pagilian ('Masmasdaaw ni Ambong'), ti maipapan iti awan patinggana a trahedia ti militarisasion ('Ni Insin Unyor a taga-Marag'), ti desperasion iti panagut-utek a kolonial ('Snoopy, ti bida nga aso'), ti nakas-ang a kasasaad ti masa, ti salamanka a kasasaad ('Hunio dose ni nawaya'). Ti nakalemmeng nga istratehia nga ar-aramaten ni Aragon ket ti manarsarita a poetik nga imahinasionna. Is-istoriaannaka, sarsaritaannaka laeng maipapan kadagiti 'babassit' nga agbibiag: ni Insin Unyor, ni Snoopy, ni Ambong, ni nakurapay a nakarian iti gin-awa ken wayawaya. Ngem iti panagis-istoriana, alaennaka ni Aragon iti maysa a lubong a rumimatrimat ta sadiay ket saan nga agtagtagilinged ti kinapudno, saan nga im-imbentuen dagiti public relations specialists ti estado ken dagiti kaaliadoda nga institusion. Ti kinapudno ket nadara, nabangsit, makapasimron, makamurmuray, nasaem, nasugpet--iti ababa a pannao: nalawag a kinapudno. Agdadata a kinapudno: sipapaparang, awan ilemlemmengna, awan ilinglingedna." Paliiw pay ni Dr. Agcaoili: "...maripirip (ken ni Aragon) ti maysa a naisangsangayan a sirmata a nakaramut iti konsepto a ti daniw ket maysa a rebolusionario a panagimutektek iti rikna, iti nakem, iti realidad--iti ababa a pannao, daytay naisupadi gapu ta baro ken napabaro a panagipatarus iti bugas ti inaldaw-aldaw a padas."

libre a libro, kunak sa itay?

wen, libre latta daytoy a libro. diak ilako. parapadawat iti mayat a mangbasa wenno makabasa.

downloadenyo ngaruden 'toy ebook (328 KB a .pdf file). bareng magustuanyo dagiti daniw. wenno magustuannakayo dagiti daniw.

mannurat.com 9/13/2004

iloko iti pagadalan

hmm, nagpintas man daytoy topiko a linuktan ni gayyem a Joel B. Manuel, nalaing a maestro, premiado a mannurat ken mannaniw, sumingsingising (wenno nakasingising pay ketdin, nakatangkayag sa payen!) a kritiko iti literatura, iti dap-ayan ti iluko.com!

daytoy panawenen a maisuro kadagiti pagadalan iti kailokuan ti, ania pay, no di iloko, ti lengguahe, ti pagsasao ni ilokano, iloko wenno iluko (according to apo laconsay; iloko kunada iti rimat ket mas patiek sa da apo jsphjr, hehe! isu nga iloko kunak met). panawenna ketdi amin a panawen, iti koma ket amin a panawen a maisuro ti iloko iti klasrum, nangruna kadagiti ubbing nga agnarseri, agprep, agkinder, aggredwan, aggredtu, aggredtri ta dita ti ayanna ti pannakamuli ken pannakasangal ti ammo ken pannakaammo ti maysa nga ubing iti kulturana, iti pagsasaona kontra iti nakaad-adu ken nakadurdursok ken nakaam-amak nga impluensia ti agdama a media ken multimedia ti tv, internet, mp3, dvd, selpon, cheap tagalog romance pocketbooks ken dadduma pay a madi a kita wenno sungani a langa ti multimedia ken pop culture.

panawennan, panawenen, panawenna pay ket idi pay koma. kankanayon a mabaybay-an daytoy iti kailokuan. naim-imbag pay ngarud idiay bisayas, nangruna idiay cebu, ta istriktoda a mangsursurot ken mangipatpatungpal iti kayatda iti klasrum man wenno pagopisinaan a nasken a bisaya man gid wenno sebuano ti sao ken pagsasao a maaramat (ala, ket, uray ti national anthem, 'tay sebuano version ti kankantaenda, saan a 'tay tagalog).

kankanayon daytoy nga isyu nangruna kadagiti mannurat nga ilokano ken iti gumil. kankanayon met nga awan ti matintinong nga aksion wenno uray gakat. kaaduanna ngamin nga agduduma, adu dagiti kapanunotan ken suhestion. pagaapaan pay no dadduma, hehe! dandani daytan iti naluktan idin a thread iti iluko.com dap-ayan 2 a nagkayamkam pay sa iti tawid newsmagazine da manong Jimmy Agpalo, daytoy ti maipapan iti "standardization" ti iloko a linuktan ni manang Aida C. Tiama (napintas dagiti naiparang ken naagapad a kapanunotan ken puntos ditoy, nasayaat koma no maitultuloy a mapagpapatangan).

ket itan, agyamantayo ta adtoy ni joel a nangipalagip manen. sapay ta addan agmata iti daytoy a suhestion wenno panangipalagip manen. sapay ta adda mangikalbit kadagiti maseknan, kadagiti makuna a "panglakayen" nga addaan iti makuna nga "otoridad" kadagitoy a bambanag.

aya, ket, napintas man ti diskasion da gagayyem joel ken gayyem Abril Varilla, kasta met ni mang DC Rubin! bareng man no addanto met maibagak sadiay a thread.

malagipko man laeng, idi sumrekak iti gredwan (mga 1975 idi), iloko ti medium of instruction ket dagiti libromi ket kaaduanna a kadaanan nga iloko, malaksid kadagiti tagalog a textbook a tatak-bagong lipunan. nakail-ilokano ken nakail-ilokokami idi. tarastasenmi ti agbasa iti iloko, saan a beddabeddal wenno por silaba. pagsiaatanna pay ngamin ta sakbay a simrekak iti gredwan, ammokon ti agbasa iti iloko ta isu met ti insursuro ni inangko idi babaen kadagiti lebbenna a bannawag ken daan a libro iti elemnetaria nga iloko. awan pay ti pre-schooling idi, awan ti adu la amin a nursery, kinder ken preparatory a kas ita. basta no nadanonen ti innem a tawen wenno aginnemen ti ubing idi, agenrolen iti gredwan (ania koma ita ti nagdumaanna ti nag-preschool ken saan? nalalaingda kadi ita dagiti nagpreschool ngem dakami a saan?)

ngem idi kuan, gredporkam sa idin, maiparit metten ti iloko iti klasrummi piman! ne, ket multaenda payen iti mikol sa ti kada balikas nga iloko a yebkasmon! dapat english! ngem saan a nagbayag dayta ta ne, umelkami met aminen ket agsesenneniaskam' lattan, hehehe!

kabayatanna, maragsakanak unay a makitak wenno mabasak iti web dagiti kabaddungalak a mannurat (dagiti makuna a ka-batchko iti man panagsuratan wenno iti edad) a kas ken ni gayyem joel ken gayyem abril malaksid pay kada gayyem daniel (DLN) ken gayyem reynald (of rfaafil fame), agramanen ni gayyem miks (Arnold P. Jose). mayat man ti panagkakaduami idi iti kada gumil kombension ken iti sinnurat (iti literal a sinnukat ti surat ta saan pay nga uso idi ti selpon wenno teks ken internet). dayta a panagkakadua, nakaparnuay iti maysa a libro, ti "Sagibo". mairaman iti daytoy a batch wenno grupo da John B. Buhay, Delfin Dumayas, Pete Duldulao, Oswald Valente, Joel Bagasol, Jenerwin Bacuyag, Jovymar Tactac ken dadduma pay a diak mabigtan a malagip ita (sorry)...

'tay daniwko met iti iluko.com

makaparagsak man a maammuan a "pakasikoranda" manen 'tay daniwko nga adda iti iluko.com, daytay ngay "annay" a nayaramidan pay iti threadna (linuktan ti maysa nga "agpatpatulong" iti pannakaipatarus kano ti daniw) iti kategoria literatura ti nalatak a dap-ayan ti nasao a website.

napagdidiskutiran sa bigla a nalipatan dagiti dap-ayero ken dap-ayera. itatta, naipangato manen ket adda maysa a dap-ayer, ni apo bolboltit, a saan met ngarud a mangbolboltit laeng ta napakapropesional ti estilona. kayatko a sawen no propesional a propesional ket daytay adda a talaga makunkunana iti literary criticism, daytay ammona ti sasawenna ken sasawenna ti ammona. mapadayawanak, gayyem bolboltit, a maikarkari met ti nanumo a daniwko a pagtaktakam a kuatukuantumpisiksen ken pagwerretan ti nasayud ken nasigo a siim ken paliiwmo iti literatura!

bareng addanto met masaok wenno maisupusopko...

adtoy man gayam, ngarud, 'tay daniw a maseknan. no daniw, a, ketdi met daytoy, wenno...

annay

ay!
naa...
naa...
naa...
naay... naay!
ay!
ay, ay, ay, ay!
naay... naay... naay!
ay!
aya? naa... ay!
ay, ay, aya? aya? naay!
ay... naa... naa... naay, ay, ay, ay...
ayna... ayna... ay... ay... ayyyyy...
ayna, ayna, ayna, ayna, ayna, ayna!!!
annay..! annanay... ayna, ayna, annay..! annay!!! annay!!!
naa! naa! naay! ay! ayna... ayna! nanay! nanay!!!
ayna!!! ayna!! ayna! ayna, ayna... ayna aya!
aynaaynaaynaaynaaynaaynaaynaaynaaynaaynaaynaaynaaynaaya.........
ayaaynaaynaaynaayna.. ayna, aya, aynaaaaa... ay... ay... ay... ayyyyy!
ayna... ay, ay, ayna...
ay...
ay...
ay...
ay... aya... aya...

yanna?
yanna? yanna?
yanna? yanna? yannan?
yanna? yanna?
yanna?
yannan!


no masangok ken no kursunadakto, mabalin nga iburaykonto ti kayatko a sawen iti daytoy a daniw, ditoy.

ngem amang sa a nasaysayaat no saanen ket makaammokayon a mangawat ken mangitarus.

ta di kad' kasta ti maysa a daniw? nasken a kankanayon, ken kankanayon a nasken, a burburtia ken mangburburtia. enigmatic a makuna. no ketdi, a, met addan a talaga iti burbuetia wenno enigma ti "annay"?

diak man ammo.



mannurat.com 9/11/2004

'tay daniwko iti bannawag

hmmm, yeheyyy! adda man met laeng manen gayam naipablaakko iti bannawag! daniw, kunam man, hehe! maayatanak ta ita man laengen nga adda makitak a sinuratko iti maysa a magasin (printed). nabayagen a diak nakaipaipablaak piman. ti sadutko ngaminen nga agsurat ken agipatulod. ita adda met maysa a daniw a nakalusot manen iti bannawag, yeheyyy! bareng addanto pay manen, a! (no mabalin pay 'tay maysa ken ni manong prodie, hehe!)

sapay baka agilem ni ariel (s. tabag ti rimat) ta diak met la maited 'tay requestdan a para met iti rimat. no nagsadutak metten nga agsurat. wenno diak makasurat san no diak itim-og 'toy ulo. planok koma pay ti makisalip kadagiti adu a pakikontesan ita, diem! sa tarimnek koma pay 'tay impalancak (a naabak) ta amangan no ilabanko manen no awan baro a sarita a maputarko ita. panggepko pay met koma pay ti mangaramid iti ipadasko iti futuristic fiction a filipino iti palanca. adu nga idean iti ulok ngem dida met agmata!

adtoy gayam 'tay daniw (naipablaak iti bannawag, iti set. 6 nga isyu):


Palimed ti sugel

Adda palimed ti kada sarungkarmo iti ridepko.
Nakabalunet dagiti tawa laeng, ketdi, saan dagiti ridaw, makastrekka
a siwawayawaya iti aniaman nga oras a kayatmo. Isuna
laeng ta sikakandado ti kada burburtiam: kaanom kadi nga ipaduyakyak
ti gagem dagiti mata a surotsurot iti kada innak panagtuglep?
Kaanoak nga umagek iti dagam, ania kadi ti kaipapanan
dagiti agkaiwara a tulang iti uneg ken ruar ti siledmo?
Ania kadi ta adda yar-arasaas a diak maawatan
dagiti blanko a papel iti katrem, ania ti aramidek
iti kada masarakanka nga agsangsangit iti pannaturogko?

Kas kaanus ti alutiit iti bobeda, agur-uray
ti kada ipapanawko iti isasangpet dagiti sungbat.
Sikbabek ti kada umasideg a lamok ken insekto. Mabisinak,
kanek ti aniaman nga idasarmo a pagilasinan iti ridepko.

Adda misterio ti kada yebkasmo a kararag.
Adda birtud ti kada yarungaingmo a dawat wenno imno a dayyengem.
Agtaltalekak pay laeng kadagiti anito iti barukong, pus-ong, luppo
ken takiagmo. Makilualoak iti kada ibalikasmo nga ayat ken isisina.
Siak ket disipulom, siak ket sakristanmo, sikat' pamatiak a babaylan.
Surotenka, ken dagasenka, latta iti darepdep. Uray iti batibat.

Adda palimed ti kada sarungkarmo iti sugel
ken pagugo ti saka ken dakulap. Nawayaka, anian a waya, luktak
uray dagiti tawa: kaanom nga ipalnaad ti pakdaar ti muging
iti kada panangdakamatko iti naganmo? Kaano kadi
a makagiddanak iti lallaymo a pagpatuglep? Ania
ti kalintegan dagiti tukkol a lapis iti saklotmo? Agsalsaludsodak
a kankanayon uray dika a sumungsungbat. Kayatak
ti agsalsaludsod, magustoak dagiti saludsod
nga uray awanan sungbat.

Agtutuglepak, kayatka a makita manen iti ridepko.
Maturogak, kayatka a makatakunaynay iti pannakaisugelko.
Bay-an nga agtuglepak, bay-an a mairidepak.
Daytoy ti palimed, daytoy ti misterio ti sugel ken kararag.
Kanayon ken kankanayonak a mamati ken mamatpati. Amen.

palanca futuristic fiction

pay man ta pumadas datao a mangiposte iti paliiw-literatura ngarud...

nakadidillaw man nga ita a tawen, 2004, awan ti napili dagiti hurado a nangabak iti kategoria a futuristic fiction iti filipino (tagalog) ti palanca awards. sigurado nga adu ti entry iti daytoy a kategoria a kas met iti kaadu ti entries iti dadduma pay a kategoria a kas koma iti sarita (iti laengen sarita nga english, immabot kano iti 97 ti entries; sumangkaadu la ketdi met iti filipino ta immabot iti 906 entries amin iti 21 a kategoria; iti laengen iluko division, nasurok sa a 20 ti naawat a sarita).

ngem apay ngata nga awan ti nagustuan dagiti hurado a pangabaken? (dayta ti maysa a mayat iti palanca ta no awan ti talaga a maikari a mangabak, no awan kapkapnekan dagiti hurado a mangabak kadagiti naisalip gapu iti nagkaadu a makagapu, dida a talaga mangpili wenno mangpilit iti mapangabak! wenno no maika-2 wenno maika-3 a puesto laeng ti nasken a maikkan iti gunggona isu la dayta ti talaga a maited; saan a kas iti dadduma a pasalip nga ikkanda lattan iti prizenan 'tay maysa nga entry uray no saan koma a maikari wenno agbalin kas makuna a prizewinner wenno awarded a sinurat.)

ne, ket apay ngata ngarud nga ita a tawen, awan pinangabakda iti future fiction a filipino?

ibingayko man laeng ti nanumo a paliiwko, kas nakabasa iti kaaduannan kadagiti winners a sarita iti daytoy a kategoria (wen, nabasakon ta napanko impaseroks ti kopia ti dadduma a winning stories iti opisina ti palanca ket inugmokak ida a binasbasa ken inad-adal ta apalak la unay ngamin man ti makaaramid met koma iti isalipko ket arapaapko man la koma ti managbak met!). nasdaawak kadagiti dadduma a nangabak ta bin-ig met a post-modernist ti sinarsarita ken linawlawatda nga idea kada tema kada teoria. adu pay ti agtinnag a purely science fiction a kaaduanna ket apocalyptic ken post-apocalyptic wenno uray eschatological a scenarios iti nakas-ang ken nadagem a paspasamak kalpasan kano ti gubgubat wenno dakes a bunga ti moderno a teknolohia ken siensia (kas koma iti "Bagong Developments sa Pagbuo ng Mito ng Lungsod" ni Ricardo Fernando III). adda pay maysa a saan sa met a masakbayan ti settingna, aglalo 'tay maysa a sarita maipapan iti tallo a babbai a naganak iti ikan, pusa ken bukel (mula)--nagtinnag a mestiso a post-modern con fantasy con folkloric 'diay sarita ("Apokalipsis" ni Alvin Yapan)! daytay met maysa ket kasla cinematic nga ala-David Lynch ken Terry Gilliam a surreal ken indie a tipo ta maipapan kano iti pamilia a mangmangan iti daga ("Ang Pamilyang Kumakain ng Lupa" ni Khavn de la Cruz)! saan met ngarud a nailawlawag no apay a daga ti kankanenda (adda adobo a daga, sarciado a daga, caldereta a daga, igado a daga)! adda pay daytay sarita maipapan iti agina a nanggantsilio iti nakadakdakkel/nakalawlawa a doily ("Mr. Doily" ni Jimmuel Naval) a nangsallukob pay kanon iti init!

dagitoy ken dadduma pay (kas koma ti "Nostalgia" ni Alvin Yapan ken ti "Project: Eyod" ni Edgar Samar) awan met unay nakaikalkalakamikamanna iti realistiko a panagbiag wenno biag ni Pinoy wenno ti Filipinas iti masakbayan a panawen. uray pay ngata no 50 wenno 100 a tawtawen ti madanonen manipud ita, saanto pay laeng a pantastiko wenno ultramoderno ti kasasaad ti biag ken panagbiag iti lubong, nangruna iti Filipinas.

(incidentally, da Alvin Yapan ken Khavn (Khan idi ti naganna) de la Cruz ket agpada a naka-batchko iti UP National Writers Workshop idiay Baguio City idi 1996)

no ad-adalen kasla manmano laeng ti nakatungpal ngamin iti pagannurotan ti palanca iti suraten iti daytoy a kategoria: "should present a scenario of the future Filipino and the country." ket atapko a ditoy a nagpanunot ken nagbatay dagiti hurado ita a tawen iti deserving a maikkan iti pammadayaw. nalabit awan ti nakatungpal iti annuroten. nalabit met nakakapsut a talaga dagiti entry. ngem no ibasar kadagiti immun-unan a napangabak a sarita, kasla as-asideg ti atap nga awan ti pinilida ita a tawen ta ti man la ngatan adda a sinursuratda dagiti nakisalip.

uray ni Jose Y. Dalisay, adda reklamona maipapan iti daytoy a kategoria. iti kolumna a Penman iti Philippine STAR, 09/06/2004 nga isyu, kastoy ti imbagana:

Meaning no disrespect toward the winners and judges present and past of the futuristic fiction category, I share the opinion of many other old hands that, after several years of trial and reformulation, the category still sticks out like a sore thumb and should probably be replaced with something clearer or more useful, like fantasy and science fiction, which seems to be have been the original (and certainly well-meant) intention of the organizers, anyway.

The Palanca rules state that "In the futuristic fiction category, an entry must consist of at least 10 but not more 25 typewritten pages and should present a scenario of the future Filipino and the country." The objective is obviously to encourage creative speculation – think Jules Verne and space travel, and of whoever anticipated the Internet and its impact on human society – and to challenge not just the fancy but also the analytical powers and the grandness of vision of the writer.

Maybe I just haven’t read enough of the winners in this category (certainly not this year’s), but I’m still looking for a piece that will hit me right between the eyes and leave upon my brow the unmistakable impress of great literature.

As I’ve said before, I’m not against science fiction – I grew up on Edgar Rice Burroughs’ Barsoomian series, and was enthralled by 2001: A Space Odyssey; I thought Blade Runner and the Planet of the Apes and Aliens series (the first couple of them, anyway) were very well done. But it takes more than a few gizmos and a touch of dystopia to create a convincing and compelling view of the future, especially the Filipino future as opposed to the American future or the Chinese future. Writers often evade this by creating a post-apocalyptic world where the concept of "nation" doesn’t mean a thing anymore – and perhaps that’s possible, but where’s the Filipino-ness then in the concerns or at least the sensibility of the piece? Is anything set in the future futuristic? Isn’t the past still our best window on the future? Tell me something new about the future that I haven’t heard or read about these past 30 years.


nupay kasta, iti dagup dagiti nabasakon a nangabak iti palanca futuristic fiction (at least iti filipino category), adda met dagiti kunaek a talaga a nangtratar iti naited tema wenno annuroten. maysa ditoy 'tay sarita maipapan iti pamilia a nagmula iti paria a natiliw ken naipreso ('tay "Ampalaya" ni Reuel Molina Aguila). wen man, ta iti daydiay a panawen, maipariten ti agmula iti paria ken dadduma pay a mula a ti patente wenno rightsnan ket kukua wenno lisensiadon dagiti ganggannaet a multi-companies ket saanen a mabalin nga aramaten ti sabali. kasla koma iti agdama a bawal wenno ilegal ti agmula iti marihuana. realistic daydiay ket posible a mapagteng ta mapaspasamak itan ken iti naglabas ti nakaro a biopiracy.

kabayatanna, maysa a kunaek a klasika a sampol ti puturistiko a sarita ket daydiay sarita a "The Apollo Centennial" ni Gregorio Brillantes, a maipapan iti sentenario ti pannakadanon dagiti astronoto
nga amarikano iti bulan. puturistiko ket nakaay-ayat a sarita ta ti pay ketdin lengguahe iti dayta a panawen ket "tagilocan"--naglaok a tagalog ken ilocano kano!

mayat met nga eksampol pay dagitay sarita ni Roland Tolentino (kangrunaan ti "Robotics 349" ken ti "Philippines 20000, Ltd."). nupay post-modernista met dagitoy, saan ketdi nga agdadata nga angst wenno siksikolohikal a pakarikutan wenno alienasion a naisetting la iti masakbayan. situated a talaga iti future ken iti realistiko a siensia ken teknolohia ken nakapilpilipino a talaga ti setupna. nupay kasta adda laeng tatakda nga Orwellian wenno Randian (Ayn Rand) a kasla pagpagteng iti "1984" ken "Anthem" wenno kadagiti eksena iti obra da Philip K. Dick ken Asimov.

ala, ket makuna ken mapaliiwko la dagitoy... ditay pay ammo met iti iloko literature. manmano pay dagiti puturistiko nga obra iti iloko. no di man awan pay. urayentayo man ketdi dagiti maisalip iti atila 2004-2005 bareng adda makapudno.


sabali pay pagikurkur-itan

nangikabilak man ketdi gayam iti links iti kanawan dagiti dadduma a pakakumikomak pay a blogs wenno portals.

daydiay atila ket isu 'tay Art Ignacio Tolentino Literary Awards blogsite ti pasalip ni atanud ATI. diak met unayen maasikaso nga i-update (sorry, 'tanud!), pamrayak laengen nga ikka-ikkan no kua iti pics a madaldalapusko no kasta nga aguk-ukkuagak kadagiti agkaiwara a filesko, hehe! ngem don't worry, agaktibo ti atila site apaman a marugian manen ti pannakapili dagiti maawat nga entries iti dua nga agdama a salip (daniw ken puturistiko a sarita).

daydiay met kurkur-it, isu ti orihinal a kur-it, ta ti la adda innak naikabkabil. test blog ngamin nga inyinstolarko iti maysa kadagiti servermi (iti spup), pangtestestingak no agbalin met laeng dagiti ipakpakatko nga intolasion ken konpigurasion ti komkompormi a nasken a laonen dagiti ay-aywanak a servers. addayta, maammuanyon ti dadduma a hiligko ken political leanings datao, hehe!

ti cld.spu.edu.ph ket 'tay makunkuna a web portal ti departamentomi (computer laboratories) ditoy pagobraak nga unibersidad (spup). daytoy ti agarup aginaldaw nga iap-updateko. ditoyko nga ileblebben amin a masagsagapko a damdamag wenno paspasamak iti computer industry.

nayonakto pay dagiti links...

umuna a poste

no umuna, a, ket testing man pay laeng, hehe!

no mayat met lang...!

?!

wen, mayaten...

Siguro in-inutek a yakar ditoyen ti dadduma a pertinent ken significant kada relevant dita a paset ti daan/sigud a websiteko a diak met masangsangon a mantenaren. itudokto laengen ditoy ti domainko a mannurat.com tapno ditoyen ti pakaipatulodan dagiti agakses iti nasao a domain. wen, a, ta mannurat.com la ngarud ti innagankon iti daytoy a blogsite.