palagip

palagip iti bagik:

ikarigatam a leppasenen daytay naitungtungkuam san a pangtedmo iti paliiwmo kadagiti sarita a naisalip iti ff contest ti atila 2004-2005.

wen, ta adu kano ti agur-uray ken mangur-uray. wenno uray awanen, a, ti interesado, ileppasmon, a, losngi, ta di pay isu a pakaburiboran 'ta isipmo a pampanunoten no kaano, aya, nga iwakasmo. ta isu pay a makissay kadagiti nagadu a kasla nakapiket a pirgis ti palagip iti "to do" list iti mugingmo.

ala, wen, ituloykonton, ti makunak kadagitoy adda iti umuna a sangapulok a sarita:

1. “Decreto Numero Trece” ni Salvador T. Arte
2. “Kulintaba” ni Illo Minado
3. “Palimed ti Paraiso: iti Bangir a Rupa ti Sierra Madre” ni demilaP it orbiL
4. “Ni Lakay Asseng, ti GUMIL, ken ti Sangaili” ni Sadiri Kuyuyot Salamangka
5. “Ama Abraham Parsua, Iti Maika-90 a Panangkasangayna iti Tawen 2054” ni Frank Wasder
6. “Ti Babak ni Jamal” ni Julian Madarang
7. “Bro. Orly: Mangaskasaba” ni Zharish Lei Genesis
8. “Grasia Idi, Ita ken iti Agnanayon” ni E.D. Konserbasion
9. “Dung-aw ti Pannakaungaw” ni P. N. Ngukom
10. “Ti Dallang, ti Pakkong ken ti Tallak” ni Sagada del Pilar


agraman dagiti sumaruno pay a sangapulo ngata:


11. "Apocalipsis" ni Ma. Ukomen T. Lubong
12. "Abraham Ventura, 61, Balikbayan: Laoag Circa 2050" ni Mammadto T. Amianan
13. "Linteg 14344" ni Baihuacun
14. "Dagiti Tirtiris a Papel iti Tawen 2105" ni Dolly Maspalos
15. "Baro a Lawag" ni thebiblecode.com
16. "Ti Tropeo ni Tata Salvador" ni Precious Suzette
17. "Felomino" ni Sapulek T. Laoag
18. "Sab-ong" ni Islang K. Ayumanggi
19. "Kalpasan iti Panagkatangkatang" ni Migrante Palayupoy
20. "Rang-ay iti Insangbay iti Teknolohia L666" ni Pastor Bullalayaw

hello, garci?

nakabarbara a saritaan dagitoy jueteng kas kada wiretapping issues kontra iti rehimen ni gloria macapagal arroyo...

makauma. isu a likliklikak nga iramraman daytoy blagko kadagitoy nga isyu iti politika iti filipinas ita. maumaakon a makidindinniskas ken masungegagk kadagiti damag ken padpadamag nga isu lattan ti mangngeg iti radio, mabuya iti tv, mabasa iti diario.

ngem no kayatyo a maammuan ti opinionko maipapan iti isyu ti "gloriagate" a makunkuna, awisenkayo nga umay makipartisipar iti linuktak a thread iti local and foreign issues forum ti popular a pinoyexchange.com (a.k.a. pex). (adda amin dita pex dagiti "maiinit na isyu" ken "nagbabagang balita." napintas ti makisinnukat iti opinion dita. makimitmitirak dita a forum manipud pay idi setiembre 2000 [sakbay a "bimtak" ti very damaging nga expose ni chavit ken ni erap, iti oktubre dayta a tawen].)

no kursunadayo met a maimdengan/basaen dagitay nadumaduma a version ti wiretapped phone conversations, downloadenyon dagiti files:

• ti inruar ni sec. ignacio bunye nga "original" tape ken "altered" tape (mp3 manipud iti inq7.net)
• ti inruar ni atty. paguia a 36-minute a cd (mp3 manipud iti pcij.org)
• ti tallo-nga-oras a cd (mp3 manipud iti pcij.org)
• ti completo a transcript ti tallo-oras a cd (pdf manipud iti pcij.org)

ken siempre, ania koma pay:

• ti sikat a "hello, garci" cellphone ringtones!

salip

sangkabassit man a kur-it maipapan iti salip.

iti salip, a, ania pay, iti panagsuratan. manen, bassibassit a kur-it, panangitultuloy kadagiti bambanag a nadakdakamatkon ditoy blag maipapan kadagiti pasalip iti creative writing. kangrunaan iti iloko lit.

kankanayon ngamin a "napudot" wenno interesting unay a saritaan daytoy kadagiti mannurat. a no mannurat, kunam, ket kaaduanna met a mannalip. aglalo ita, iti literatura iloko, ta adu ti nabuangay a pasalip ket adu ti pangilabanan dagiti mannurat nga ilokano iti iloko kadagiti medio napimpintas nga obrada. medio, kunak man, ta siempre, no makisalipka, medio pimpintasem 'tay itadim a sarita wenno daniw. saan la a medio, para kenka, saan a nasken a mediamediaen laeng ti opus a pakipallot, para kenka daytoyen a sarita wenno daniw ti agdama a kapintasan, kapipintasan pay laeng nga obram ket isu man ketdi ita ti ilabanmo bareng mangatiw.

ta maymaysa met laeng ti panggepmo no apay a makisalipka: ti mangabak.

adda, aya, ngarud, met makikontes a ti rantana ket tapno maabak?

isu la ngarud a pimpintasem a suraten ti pakikontesmo tapno dakdakkel met laeng ti tiansana. a mangabak. wenno maabak.

no mannakisalipka, normal, gagangayen kenka ti mangabak ken maabak. uray pay sikan ti kalainganen a mannurat iti henerasion wenno panawenmo, iti salip, uray mangab-abakka latta, maabakkanto met latta. paset dayta ti salisal. mangabakka, maabakka, ayos lang. adunto pay met ti sumaruno a salip ken pakisalipan. lalaingemton. better luck next time.

luck. wen, gasat. no maminsan, wenno kaaduanna ketdi, gasanggasat ti mangabak iti salip. isu a kunada no kua dagitay nangabak, "naigasatak met, piman" no daytay kablaawam ida ket ibagam a naglaing ken nagsiglatdan, aya, ta nangabakda wenno naynay la a mangabakda metten. "naigasatak la ita a tawen, g'yem, bagimto met, a, 'ton sumaruno," kunana a kasla pahambol effect la unay a dina ketdin annugoten a talaga met a nalaing ken nasiglat ti losngi a mannurat!

wen, gasat. gasanggasat, ginnasanggasat. ngem no kua, adda dagitay mannalip a narigatda nga awaten ken maawatan ti "keddeng ti gasat" iti insalipda. nangruna no agtalekda unay iti sinuratda a napintas daytoy, nakapimpintas, kapipintasan. aglalon no inton mabasana dagiti maipablaak a winners nga obra a kinabalubal ti sinuratna, "apay a nangabak daytoy a klase ti sarita? apay a pinangabakda daytoy ket adayo a napimpintas ti saritak?" kunana.

sananto masaludsod: "kasano a nagpili dagiti hurado ti salip tapno pilienda daytoy a kita ti sarita tapno mangabak? ania dagiti nagbatayanda?"

manen ken manen, madakamat latta dagiti hurado ti salip. ta isuda la ngarud dagiti nangeddeng. uray no "keddeng ti gasat" isuda ti instrumento dayta a "gasat" tapno mapili dagiti mapagasatan a mangabak. ken maabak. gasatna ti mangabak, gasatna ti maabak.

saankon a diskasen ditoy ti maipapan kadagiti hurado iti salip, panaghurado, panagpili, kdpy. namin-anon a napagsasaritaan, napagsusupiatan dayta iti man kallabes ken iti agdama, agpapan ita, uray ditoy cyberspace, kangrunaan iti dap-ayan ti iluko.com.

saan ketdin a barbaro dagitoy a pakasaknaran wenno pakasikoran maipapan iti salip iti panagsuratan. iti man literatura iloko wenno iti dadduma pay a nailian a salip kas iti palanca awards.

adda latta dagitoy a parikut ken sayangguseng iti pannakaabak, hurados, panaghurado, plagiarismo ken adu pay.

iti literatura iloko, uray pay iti immuna a nairusat a salip iti sarita nga iloko, ti pasalip ti bannawag idi 1960s, addada met dagiti rimsua a kontrobersia wenno anomalia.

iti salip idi 1966, awan ti napili a mangabak iti umuna a gunggona, maikadua ("bukel ti agsapa" ni daydi meliton gal. brillantes) ken maikatlo ("kampanaryo" ni daydi antonio sanchez encarnacion) laeng a premio dagiti naited a kangrunaan a pammadayaw.

apay a kasdi ti napasamak?

adtoy ti komentario ti editor idi ti bannawag, ni apo gregorio c. laconsay (iti diciembre 19, 1966 a pamaskua a bilang ti bannawag a nakaipablaakan dagiti nangabak a sarita ken ti makuna dagiti hurado) [emphasis mine]:

Namitlo a binasa dagiti kameng ti BANNAWAG (kadua ni apo editor laconsay da appo guillermo r. andaya, managing editor; ken staffmembers: david d, campañano, juan s.p. hidalgo jr., jose a. bragado, ken dionisio s. bulong) dagiti sangapulo ket walo a naagsawda a pakapilian dagiti kapintasan a sarita ita a tawen.

Kadagiti kumurang a pitopulo a nasalip (a sarita), 25 ti napilimi iti umuna a panagbasa; 20 iti maikadua a panagbasa; ken 18 iti maikatlo a panagbasa.

Kalpasan ti naudi a panagbasa, awan latta ti maitudo ti tunggal maysa kadakami a mabalin a makaagpang iti galad ti kapintasan a sarita. Talaga nga awan.

Dua a lawas ti intedmi a pawayway kadagiti tallo a kameng ti Hunta dagiti Ukom, da Dr. Hermogenes F. Belen, Jose A. Quirino ken Atty. Benjamin M. Pascual.

Idi mapilidan dagiti mangabak, ket awan ti naagsawda a kapipintasan a sarita, isu pay laeng ti panangibatadmi kadakuada iti sakit ti nakemmi ta agpapadakami la ketdin nga awan nagustuanna a pakaitedan ti umuna a gunggona.

Ditay sa ketdi ammo ti agpili iti nalasag a sarita? nakunami.

Wenno talaga nga awan ti maikari?

Napanan dagiti makabael a mannurat?

xxx

Naimbag pay kadagiti umuna nga uppat a tawen ti salip iti sarita, ta di pay met la nagbuteng dagiti makabael a mannurat iti Literatura Ilokana. Ngem iti maikalima a tawen, nagbutengdan, ket dagiti nakisalip, tinuladda metten ti kababagas ken karirikna dagiti nangabaken.

Ita a tawen, nalabes metten no kunaen nga addan dagiti nangadaw a mismo iti dandani isu amin a paset dagiti nangabaken a sarita.

Ania ti napasamak?

Agtutulad kadi ni Ilokano?

Awan kadi dagiti napintas a pasamak iti Kailokuan, wenno iti biag dagiti Ilokano a mabalin a pangadawan iti manayon ken nabagas a sarita?

Wenno pudno kadi ti atapmi a mabuteng a makisalip dagiti naasan a mannurat amangan no ibalat ida dagiti maas-asa pay laeng?

xxx

addayta, idi man ken ita, adda ken isun sa la nga isu dagiti parikut ken pakarikutan kadagiti pasalip iti literatura iloko.

maysa dayta isyu ti "panagtulad iti kababagas ken karirikna dagiti nangabaken" a sarita.

agingga ita, isyu dayta iti agarup isuamin metten a salip. no ket kastan a maipablaaken dagiti nangabak a sarita ket mabasan ti general readership, adda dagiti agtaud a dillaw nga apay kano dayta a nangabak a sarita ket isu met la isu iti sarita idi ni kastoy wenno kasta a mannurat. isu la kano nga isu iti man estilo wenno topiko a medio binalbaliwanna la bassit. ket ti imasna ta napili a nangabak. ket apay kano, kuna 'tay agrekreklamo, a 'tay saritana nga orig na orig a di tinultulad ket naabak? mapabasol manen dagiti hurado, salbag ketdi.

adda a talaga dagiti kasta a sarita, wenno kakasta a mannurat a no kua ket mangipadron iti suratenna kadagiti gusgustona a nangabaken wenno naipablaaken a sarita wenno daniw, wenno mangipaabay kadagiti id-idoluenna a nalalatak ken nasisiglat a mannurat ken mannaniw.

makuna a normal dayta a praktis no masao nga agdadamo wenno agsursuro pay laeng ti maysa a mannurat ket mainspirar wenno matignay kadagiti mabasbasa wenno ad-adalenna a putputar wenno mamannurat. dita ngamin a mangrugi, ket no adda a talaga laingen wenno talento kas creative writer, in-inutto a makaibbet wenno umibbet iti "tultuladenna" nga estilo ti panagsurat wenno idolona a mannurat. ngem no uray laklakaddoganen a mannurat ket isu pay la isu ti aramid ken ar-aramidenna, a papaabayanna lattan dagitay kaykayatan ken pagrukbabanna a sinurat ken mannurat, awanen.

ala, wen, awan, awanen ti orihinal nga estilo, tema, topiko iti lubong. nasurat ket ngata aminen, napadas ket ngata aminen ket sinno ti aginlalaing nga agkuna nga "orihinalko daytoy, siak ti immuna a nagsurat ken nagaramat ti kastoy ken kasta," masaludsod.

pudno, awanen ti baro wenno kabarbaro. ngem 'tay nalaing a creative writer, agsipud ta creative la ngarud, kabaelanna ti agaramid, agparsua, agparnuay latta iti baro ken kabarbaro manipud iti daan ken kadaananen. maaramidna dayta no agputar nga "is-isuna ken bukbukodna" a dina pampanunoten wenno laglagipen ti obra ti sabali iti putarenna. wenno uray pay dina maiwaksin dagitoy iti isip wenno databank ti lagipna, agpaay ketdi a palagip wenno referencia a nasken a mangputar iti naiduma wenno naisupadi uray pay no makuna nga impluensiado wenno inspirado ni kastoy wenno kasta a mannurat. wen, ta manmano a talaga dagiti makuna a henio a tumpuar iti tunggal henerasion wenno uray kada siglo. manmano dagiti juan s.p. hidalgo jr., pelagio alcantara, fredelito lazo, a. sanchez encarnacion, samuel f. corpuz, dionisio s. bulong, reynaldo a. duque, jose a. bragado, lorenzo g. tabin, manuel diaz, meliton gal. brillantes, prescillano bermudez kdpy. di ammo no addanto pay wenno kaanonto a tumanor dagiti kas kadakuada iti literatura a saluyot.

narigat ti agsurat iti orihinal. wenno awan pay ketdi masurat nga orihinal. mabalin a variation wenno sabali a rupa ti maputar ngem ketdi saan a revival wenno adaptation. adda kenkan a mangikagumaanan a saan koma nga agdadata a "tinultulad" wenno "sulasu" dayta putarem a sinuratam. wen, narigat ti agsurat iti orihinal, ngem saan a narigat iti maysa a nalaing a mannurat ti agsurat a nain-orihinalan (originally).

liklikan ketdi daydiay duktal da apo laconsay idi 1966 nga "addan dagiti nangadaw a mismo iti dandani isu amin a paset dagiti nangabaken a sarita" ta dikanto madaksan kas mannurat ken kas tao.

saandan sa nga impangag ti pakdaar ni apo laconsay ta iti salip ti bannawag idi 1968, naibabawi la ket ngarud ti nangabak iti umuna a gunggona a sarita ta natulad kano! kalpasan a napili dagiti hurado, kalpasan a mapadayawan ti nangabak (napadayawan pay a mismo dagiti winners idiay malacaniang, ni daydi fm ti nangyawat iti plakeda!) ken naited ti premiona, kalpasan a naipablaak iti bannawag ti nangabak a sarita, isu metten ti pannakaibabawina ta natakuatan dagiti readers a kaarngina la unay ti maysa a drama iti ingles a nangabak iti maikadua a premio iti palanca! ti nasaem, kas nayon a dusa ti autor ti nasao a sarita, napawilan payen a mangipablaak iti sinuratna (banned) iti bannawag iti inggana't inggana!

dakkel a kontrobersia/pakaibabainan idi ti napasamak. ket natural, napabasol dagiti hurado, kasta met ti editorial ti bannawag, ta kas man limitado kano ti readingsda ta dida man la nasagsagang ti nasao a palanca winner a drama a natulad. iti met biang ti autor ti natulad a sarita, saanna a pulos nga inako a nagtulad isuna. saanna a pulos inaklon dagiti pammabasol ken ebidensia a naiparang, impettengna a dina pulos nakitkita wenno nabasbasa ti nasao a drama ket kasano koma kano a tinuladna daytoy iti saritana.

(daytoy sa ti umuna [diak ammo no addan immun-una pay] a kaso ti panagtulad [plagiarismo] a napasamak iti bannawag ken iti literatura iloko. ngem saan nga isut' naudi. idi naladaw a 1990s, adda ammok a dua nga autor a banned iti bannawag gapu iti panagtulad met laeng. diakon nga inaganan ida ditoy, diak ammo ketdi no agpapan ita ken in effect pay laeng ti pannakaiparitda nga agipablaaken iti bannawag. siak ti nakatakuat [wenno nangipulong iti bannawag] iti panagtulad ti maysa kadagitoy a dua, ta 'diay naipablaak a saritana, patarus metten nga en toto ti maysa a sarita a tagalog ti maysa a premiado iti palanca a mannurat a nalatak kas maysa a pamuon ti philippine gay literature.)

retaso

idi nagukuagak, nagbukibokak manen kadagiti warak a pappapel (read: daan a files, lebben a magasin, pagiwarnak, manuskrito, resibo, etc.), nakitak dagiti nutbok, lapgis a binulong ti nutbok, pirgis ti padpaper, ray-ab ti no ania a poster wenno polieto ti kandidato, etc. a nagikurkur-itak idi kadagiti story ideak, sinopsis, balabala, outline, plano dagiti sursuratek a sarita (ken novela, adda pay), ken sumagmamano a first drafts (a naisurat iti ima; isuratko no kua nga umuna iti ima dagiti sarita ken daniwko sakonto imakinilia wenno ikompiuter para iti second, third, fourth wenno ad-adu pay a draft) dagiti published a sinuratko. no manon a tawen a nakalebben dagitoy, iduldulinko. diak ammo ta diak kayat nga ibelleng dagitoy ta napategda la unay kaniak. naipablaak ti dadduman kadagitoy. ngem kaaduanna ti nareject. ken di pay nasurat wenno naidalus. wenno naituloy. wenno naileppas. isu nga indulinko ida, iduldulinko latta ida. ta amangan, kunkunak, no magagetakto a mangituloy. ta amangan no maaramatkonto pay ida.

diak ammo no siak lang ti kastoy wenno agkaskastoy. patiek a kastoyak kas maysa a mannurat. patiek met a saan la ngata a siak ti adda ugalina a kastoy. nalabit ket habit ti maysa a mannurat ti kastoy.

wen, ta uray ni dr. godofredo s. reyes, kinunana (iti interbiu kenkuana ti yloco journal idi 2000) "... no agsuratka iti uray ania man, uray madi, idulinmo latta. then go over it one time..."

inyadbaysna pay, kadagiti mannurat: "...no adda kayatda nga isurat, isuratda latta. uray no scratch paper, saanda koma nga ibelleng. idulinda. addanto kanito a masapulda dagitoy..."

pudno. kaniak a biang, manipud pay ubingak nga ammokon ti agsurat ken agbasa, ken idi agsuratsuratakon iti komkomiks ken sarsaritak, kur-itak a kur-it kadagiti nutbok ken padpaper ken liklikud ti nausar a kuponban wenno nagpason a kalkalendario. nalabit habit a talaga ti maysa a mannurat daytoy. uray ita, adda nutbokko, dua, maysa a dakkel ken maysa a bassit a mabalin nga ibulsa, pagikurkur-itak kadagiti idea, balikas, nagan ti tao wenno lugar, paspasamak. linia ti maysa a daniw, parapo ti maysa a sarita wenno salaysay, titulo ti maysa a daniw wenno sarita, outline ti maysa a sarita, etc.

"then go over it one time," palagip ni dr. reyes, kadagiti retaso ti kur-it. wen, ket isu nga innalak, inruarko manen dagiti lebbenko a retaso ket palpalabsak ken ad-adalek ida itatta ta panggepko nga ituloy dagiti pangtedko a sarita (ken novela pay, adda). bareng no adda mabukelko. bareng no adda malpasko.

adtoy man ti maysa a retaso (baba) a nakaikur-itan ti maysa nga ideak idi iti sf a sarita iti komix (iklik ti imahen para iti dakdakkel a buya). masdaawkayo ngata no apay a tagalog? saan a gapu ta tagalog ti komix magasin a panggepko idi a pagipatulodan. ngem nasanayak ngamin a tagalog ti us-usarek no agsuratak iti idea, sinopsis, wenno outline. english pay ketdi a ti adu! no apay, ngamin, para kaniak kasla mas komportableak nga agikur-it iti idea ken outline no tagalog wenno english. lalo no english gapu ta ababbaba laeng dagiti words/sentences. uray carabao english lang no kua basta maawatak (siak lang met ti makabasbasa, a, ketdi kadagiti bukodko a kur-it).

adtoy pay ti maysa (baba), sf manen. kitaenyo met, a, ti kinakorni daytoy nga idea. didak mapabasol. kitaenyo man ti petsa ti pannakaikur-itna dayta. 15 junio 1986. wen, 1986? kalkalpas la ti umuna nga edsa revolusion. mano tawenko idi? pugtuanyo, a.

sf-sf, sf manen. wen, sf (science fiction) latta. ammoyo, interesadoak la unay metten iti sf ita. isu a pasensiakayon. addada ngamin manen bukbuklek a sarita kada nobela iti komix nga sf. bareng no maiwakasko idan. isu nga adtoy, related latta pay iti sf dagitoy ipanpanablaagko.

ngem agsublitayo iti daytoy topikotayo iti retaso...

ammoyo kadi nga uray ni isaac asimov (1920-1992), maysa kadagiti kalaingan ken kalatakan nga sf writer iti sangalubongan (actually, talloda kano iti henerasionda, kadua ni asimov da arthur clarke ken robert heinlein, isuda ti big 3 iti sf iti siglo 20), ket nagar-aramat met iti retaso. ita a subsubliak manen nga ukagen ti foundation series ni asimov, nabasak manen (iti introductionna iti libro) ti panangestoriana no kasano a sinurat ken nasuratna ti foundation trilogy ("foundation," "foundation and empire," ken "second foundation") idi 1941 agingga iti 1950. ken dagiti simmaruno a foundation novels, nangruna ti maikapat a nobelana iti serye, ti "foundation's edge," a nasuratna iti tulong ti retaso.

wen, manen, retaso.

adtoy man ti panangestoria ni asimov (emphasis mine):

... readers couldn't help but notice that the books of the Foundation series covered only three hundred-plus years of the thousand-year hiatus between Empires. That meant the Foundation series "wasn't finished." I got innumerable letters from readers who asked me to finish it, from others who demanded I finish it, and still others who threatened dire vengeance if I didn't finish it. Worse yet, various editors at Doubleday over the years have pointed out that it might be wise to finish it. xxx It was flattering, of course, but irritating as well. Years had passed, then decades. Back in the 1940s, I had been in a Foundation-writing mood. Now I wasn't. Starting in the late 1950s, I had been in a more and more nonfiction-writing mood. xxx ...in 1973, I began another Foundation novel out of sheer desperation. I called it "Lightning Rod" and managed to write fourteen pages before other tasks called me away. The fourteen pages were put away and additional years passed.... xxx ...In January 1981, Doubleday apparently lost its temper. At least, Hugh O'Neill, then my editor there, said, "Betty Prashker wants to see you," and marched me into her office. She was then one of the senior editors, and a sweet and gentle person. She wasted no time. "Isaac," she said, "you are going to write a novel for us and you are going to sign a contract to that effect... xxx ...Nearly four months passed while I took care of a vast number of things I had to do, but about the end of May, I picked up my own copy of The Foundation Trilogy and began reading. I had to. For one thing, I hadn't read the Trilogy in thirty years and while I remembered the general plot, I did not remember the details. Besides, before beginning a new Foundation novel I had to immerse myself in the style and atmosphere of the series... xxx ...on June 10, 1981, I dug out the fourteen pages I had written more than eight years before and reread them. They sounded good to me. I didn't remember where I had been headed back then, but I had worked out what seemed to me to be a good ending now, and, starting page 15 on that day, I proceeded to work toward the new ending... xxx ...The novel progressed steadily, and on January 17, 1982, I began final copy. I brought the manuscript to Hugh O'Neill in batches, and the poor fellow went half-crazy since he insisted on reading it in this broken fashion. On March 25, 1982, I brought in the last bit...

isu daytoy ti maikapat a foundation novel, ti "foundation's edge" a naipablaak idi october 1982. novela a naggapu iti 14-page a manuskrito a nailebben iti walo a tawen. pagsaritaantayto kadagiti sumaruno a panablaag dayta foundation series ni asimov (kasta met dadduma pay nga obrana, kas iti robot series ken empire series). makuna a pioneering work ti foundation trilogy ni asimov. inimpluensiaanna dagiti simmarsaruno a science fictionists ken sinurat/obra nga sf. uray ti nakalatlatak nga star wars ni george lucas, mautang kadagiti idea ni asimov. dagidiay hyperspace (fiksional a panagtravel a napegpegges ngem pardas ti lawag, a maikontra iti special relativity theory ni einstein), positronic brain, robotics, galactic empire, blaster gun, etc. kasta met ti nalatak a tallo a linteg ti robotics ket idea/invension ni asimov.

kabayatanna, rugianyon nga urnongen ken ilebben dagita retaso ti kur-ityo. diyo la ammo, amangan no kadagitanto a retaso ketdi ti pakainawan ti great ilokano novel.

welkam to da klab, apo angkuan!

adda baro, este kabarbaro, (saan gayamen a baro!) a kablagtayo, kakadua nga ilokano a pumapanablaag! maysa manen a mannurat iti ikub ti gumil, iwelkamtay' man ngarud iti klabtayo nga ilokano a mannurat iti iloko a blagers, ni apo angkuan a.k.a john b. buhay ti bayombong, nueva vizcaya nga agdama a presidente ti gumil nueva vizcaya.

nabayag metten nga al-allukoyek, ken papaapalak payen, ni john a padasenna met daytoy blogging tapno maibingayna met iti online audience dagiti idea, pamanunotanna iti literatura, kangrunaan dagiti obra ken kritisismona (madama nga agmasmaster iti literatura iti maysa nga universidad idiay bayombong ni apo angkuan, a pangipangpangrunaanna iti daniw-iloko). adu ket mamutittittayo la ketdi kadagiti ipanablaagnanto!

personally, nabayag a kadua, kabsat, gayyemkon ni john saan la nga iti gumil wenno literatura ngem uray kadagiti mas personal pay a bambanag. immuna a nagsarakkami iti gnv idi agdadamokam' pay iti literatura iloko. idi kuan nagkaduakami iti valley journal publications idiay bambang, nueva vizcaya. sa idi kua manen, nagkaduakami idiay marikina city, iti integrated creative resources, inc. writers cooperative wenno icri, ti publisher idi ti lailo romances iloko pocketbooks.

adu pay ti nagkaduaanmi, adu ti adbentiurmi iti man lubong ti literatura, panagsuratan ken no ania la ditan.

welkam, john!

al-aldaw iti biag ti maysa a pumapanablaag

dagitoy man kano ti lifecycle ti maysa a napeklan a pumapanablaag (blogger), kas impanablaag ti maysa a nameklan a blager:

1. Start reading blogs.
2. You start a blog.
3. You become a stats whore.
4. You become really personal on your site as the online and real-life worlds start confusing you.
5. You faux “retire” from blogging.
6. You cave back into blogging in less than 72 hours.
7. You decide to “get serious” about blogging.
8. You have a pseudo flirty im/blogging/flickr flirting relationship with another blogger whom you have never met.
9. You decide that you must meet other bloggers.
10. You take a step back and metablog about blogging and what blogging has done about your blogging.
11. See step 5.
12. You decide that as a result of step 10 and having repeated step 5 more than 3 times in the course of your lifecycle as a blogger, that you need to sanitize or reinvent your blog.
13. You either lose your job because of blogging, are afraid of losing your job for blogging, or join a company that builds blogging tools.
14. You decide to start an anonymous livejournal blog.

basaenyo, a, ti kompleto a panangilawlawag iti tunggal step. sayo riknaen ti bagbagiyo no adda natungpalyon kadagita nga steps. wenno no adda kinaagpaysuananna dagita iti inaldaw-aldaw wenno linawas wenno binulan a panagpanpanablaagyo.

kaniak a biang, although ibilangko ti bagik a regular met a blager, diak natungpal/matungpal (pay) amin dagita nga steps. saanak pay a blog addict wenno addicted iti blog. adu ngamin ti makatubeng. panawen, tiansa, oras, gundaway. kinasadut, kinamanagsulsulit, etc. although ti kayatko koma ket inaldaw a talaga nga adda maikur-itko, no di man inoras kas kadagiti blog addicts nga awan la ket ipanablaagda uray ania a maisipda, uray no makais-isboda wenno makataktakkida, iblagda pay laeng dayta a banag (ta isu pay a kur-it) sadanto mapan umisbo wenno tumakki, hehehe! kaniak, ania ket koman no solok amin nga oras nga agsurat ken agblag! maiblagko ngata aminen a kursunadak maipapan iti literatura, arte, cultura, filosopia, ideolohia, politica, relihion, pammati, kdpy. (kas koma itatta, tripko komat' mangted bassit nga opinion iti mapaspasamak ita a crisis iti european union, a no sadino nireject ti francia ken netherland ti agbalinto koma a constitution ti 25-a-nacion a european union [agbalin no kua a maymaysa, maysa a supernation a kasla iti u.s.a, ket agbalin a superpower], ngem itan ta niredieken ti dua a member-nation, awanen, parikutda itan no kasanonto ken kaanonto pay a mabukel ti united europe [nasken ngamin a ratifikaran ti amin a 25 a nacion a kameng ti nasao a charter]--dakkel ti epektona daytoy iti europa mainaig iti pakasaritaan nangruna kadagiti adu a plano ken padto maipapan iti daytoy a kontinente, political, economikal wenno biblical man...)

saan met a mabalin ngamin a daytoy lattan ti ob-obraen ta adda/aduda dagiti mas nasisita nga obra. no laeng, a, adda spare nga oras wenno gundaway.

dayta #1 ken #2, simpre, amin a blager, daytat' nagrugianna. 1997 idi immuna a naginteresak a nagbasabasa iti manmano pay la a blogs idi masagsagang iti www. idi kuan immapalak met, inikkak ti websiteko idi iti blog a pangipanak kunak kadagiti updatesko iti siteko. idi kuan, nabaybay-ak ti siteko, nabaybay-ak met diay blogko idiay, isu daytan #5 (although, adda sekreto a blogko idi, private, a siak lang ti makaakses, pagip-ipanak kadagiti pangted a sursuraten, story ideas, URLs, ken no ania la ditan a masarsakan iti internet. idi kuan, inlaksidkon ti blogko iti daydi websiteko (a daan) ket pinagbalinkon a regular blog ken isu payen ti mismo a makuna a websitekon (daytoy ita mannurat.com), dayta, isun ti #7. diak pay napadasan/pinadas dayta #8 ken #9, hehehe! diak mahilig iti eb (eyeball)! ngem, opkors, adudan, a, dagiti kablagko met itan, kaaduanna ilokano blagers.

#10? hmm, no dadduma disdiskasek met dayta panpanablaag kada panagpanablaag, kas koma ita.

daytoy #12, napasamak metten kaniak kas blager iti namin-adun a panagsukatsukatko iti pagpanablaagan ken panagpadas kadagiti dadduma pay a blogging systems.

#13! sapay koma ta saan a mapasamak daytoy, ngya! no mapagteng man, i hope, makapagblagakto pay latta met ken laeng.

#14, hmm, so true. kaniak, adda met, a, dagiti nalimed a blagko a rinugiak. dadduma nabaybay-anen ken nalipatak pay ti pasworddan. dadduma, sukalsukalak no kua. ngem ania kadi ti linaon wenno lawlawatek/ikabkabilko kadagita a blag? ne, diak ibagbaga, a! palimedko ngarud, ngyehehe! di agaramidkay' met!