panagsurat, panagedit, panagsuratan, panagmulat' kamote

awan maisip a mayat a maiblag ita. daytoy man pay lang, ipabasak kadakayo ti inlanad ni apo juan sp. hidalgo jr., iti kolumna idi iti bannawag a pugon. naipablaak daytoy iti febrero 12, 1968 a bilang ti bannawag (hmm, diak pay naipasngay idi, a). maipapan kadagiti mannurat, kangrunaan dagiti agdadamo; iti panagsurat, kangrunaan iti no kasano ti talaga nga agsurat ken no ania, aya, ti isurat.

ipanko daytoy ita ta idi man 1960s agpapan ita, kasla awan namalbaliwan wenno pamalbaliwan ti literatura iloko mainaig kadagiti mannuratna. isu latta dagiti parikut nangruna kadagiti agdadamo, iti panagsuratan, iti panagedit dagiti appo nga editor dagiti pagipabpablaakantay' a magmagasin.

bareng adda maitedna kadatayo a napateg a tip ken palagip, kadatayo amin a mannurat, bangolan man a kunada, beterano man a maawagan, premiado man a sasawenda, wenno agdadamo man a masasao, kattungbol man a mainagnaganan, mannurat man wenno mannurot lang. kaimportantean siguro a palagip ken tip ket daydiay kaudian a parapo ni apo hidalgo jr.

ala, ket, basaentay', a, adtoy man:

Saan nga agsarday ti panagsangpet dagiti sarita iti BANNAWAG. Kaaduanna ti aggapu kadagiti agdadamo a mannurat. Ngem iti duapulo a sarita, nagasaten no adda maysa a maagsaw a mabalin nga ipablaak. Adu ti gapuna a saan a mabalin nga ipablaak dagiti gapuananda. Nakapsut a balabala, sinantatao dagiti agbibiag, awan ti rinnisiris, makapasuyaab ti taldiap-napalabas, saan a nasayaat ti pannakarisut ti parikut, awan masnop a turongen dagiti pasamak, bassit ti ammo ti mannurat iti banag a sursuratenna, saanna nga ammo ti agsurat iti nasayud nga Iluko, ken dadduma pay. Nabatad nga agkurang iti ammo maipapan iti panagsurat iti sarita ti nangipaw-it iti manuskrito nga inawaganna iti sarita.

Tapno maliklikan ti masapa a pannakapaay dagitoy agdadamo a mannurat, insingasingmi nga agbasada kadagiti nailibro a sarita dagiti malalaki iti tay-ak ti literatura. Adalenda a naimbag dagita nailibro a sarita ken aramatenda a modelo kadagiti suratenda. Patienmi a no kakasta a sarita ti basaenda, imposible a di ngumato ti kalidad dagiti suratenda.

Bassit ti namnamami nga adda masarakan a libro maipapan iti panagsurat iti sarita kadagiti biblioteka ti munisipio. Ngem dakkel ti namnamami nga adda latta masarakan ni agdadamo a mannurat a kasta a libro iti biblioteka ti pagadalanda. Adu a mannurat iti probinsia ti nagsurat kadakami nga awan ti masarakanda a nailibro a sarita ken libro maipapan iti panagsurat iti sarita (mairaman metten ti libro maipapan iti panagsurat iti salaysay, daniw, nobela, drama, kritika, damdamag).

Ala, no talaga nga awan, saan latta a naupay ti BANNAWAG a nangipamuspusan iti panangtulongna ken ni mannurat tapno agbalin a naan-anay a mannurat ken pakairanudan ti talentona nga agsurat. Tulonganna dagiti mannurat iti kada ili ken probinsia a mangbangon kadagiti gungloda. Patienna a babaen ti panagaammo ken panagsisinninged dagiti mannurat nga agkakailian ken agkakaprobinsiaan, makapagiinnadalda iti panagsurat. Saan la a dayta, naangay pay dagiti seminar a nakaawisan dagiti mabigbig a mannurat a nangbalakad kadagiti padada a mannurat maipapan iti nadumaduma a benneg ti panagsurat.

Ania ti napasamak? Nabuntog ti panagadal dagiti mannurat. Iti BANNAWAG, saan nga agsarday ti panagsangpet dagiti manuskrito. Madlaw a dagus a kasla bassit-usit ti pagnaan dagiti panagtataripnong ken pammalakad dagiti mabigbig a mannurat no basaem dagiti agsangpet a manuskrito. Nalabit a saan a nasamay ti panaglekteur dagiti naawis a mannurat wenno saan a malagip dagiti nakitaripnong ti nasao kadakuada idi suratendan ti impaw-itda iti BANNAWAG.

Pudno a mapukaw ti essem ti editor nga agbasa iti sarita no kalpasan ti duapulo a manuskrito a basaenna ta awan man laeng ti uray maysa a mapilina. Agasem ngamin ti tuokna bayat ti panangarado dagiti matana iti 13 a panid ti kada sarita a basaenna; ti 30 a minuto a panangbasana a naimbag iti kada sarita; ti maupay a seggana a mangduktal iti "anag ti biag" a namnamaenna nga ipaay ti mannurat agingga iti maudi a panid ti manuskrito! Saan laeng nga agkamata, agarrap ken mabutbotan ti ulo ti editor nga agbasa kadagiti kawaw a sarita; aguban pay a dina oras!

Ngem, ala, saan pay laeng a napaay ti namnama dagiti dadduma a mannurat a matulongan dagiti padada a mannurat tapno agbalinda met a naan-anay a mannurat. Kalpasan ti uppat a bulan a pannakabangon ti GUMIL Pangasinan, nangbangonda iti maysa a pagiwarnak nga agpaay kadagiti amin a mannurat nga Ilokano. GUMIL Filipinas ti nagan daytoy binulan a pagiwarnak. Dagiti mannurat met laeng ti mangigastos iti pannakaimalditna. Rimmuaren ti umuna a bilang iti Nobyembre. Naibusen. Rimmuar manen ti maikadua a bilang iti Disyembre. Naiwaragawag iti magasin ken suplemento ti BANNAWAG ti iruruar ti maikadua a bilang ngem mano dagiti nangipaw-it iti selio a pangibuson iti kopia nga agpaay kadakuada? LIBRE daytoy a GUMIL Filipinas. Ania pay ti sapulen ni mannurat?

Kurang ti ammo ni mannurat maipapan iti panagsurat iti sarita. Rinugian ngarud ti GUMIL Filipinas nga ipablaak iti maikadua a bilangna ti umuna a paset ti MAKASURATKA MET ITI SARITA a sinurat ni Apo Angel Anden iti BANNAWAG idi kanikapito a tawen. Iti maikatlo a bilang ti GUMIL Filipinas, rugianna nga ipablaak ti MAKASURATKA MET ITI SALAYSAY, impablaak met laeng ti BANNAWAG idi kanikanem a taWen. Kurang ni mannurat iti "background" iti literatura, rinugian ngarud ti GUMIL Filipinas nga ipablaak ti salaysay ni Dr. Marcelino Foronda maipapan iti ababa a pakasaritaan ti Literatura Ilokana, ti salaYsay ni Propesor Leopoldo Y. Yabes maipapan iti Akem ni Mannurat a Pilipino iti Filipinas.

Gapu ta saan nga ikaskaso ni mannurat ti umno a pannakaisurat dagiti balikas nga aramatenna, impablaak ti GUMIL Filipinas dagiti artikulo da Virgilio Vives (ti umno a pannakaaramat ti NGA ken A, TI ken ITI ken dadduma pay a bambanag maipapan iti Ortograpia Ilokana), ken Atty. Lacuesta (maipapan iti makunkuna a Lengguahe Nasional).

Adunto pay ti ipablaak ti GUMIL Filipinas a makatulong ken ni mannurat. Kas iti makasuratka met iti daniw, nobela, damdamag, drama, kritika literatura, biograpia ken dadduma pay.

Adda pay kopia ti maikadua a bilang ti GUMIL Filipinas. Ulitenmi: LIBRE daytoy a pagiwarnak ket awan ti aramiden ti mannurat no di ti panangipaw-itna iti selio a pangibuson iti kopiana. Iturongyo ti suratyo iti: Editor, GUMIL Filipinas, 1655 Soler, Manila.

No awan ti magatangyo a libro iti iliyo, no awan ti libro a mabulodyo iti biblioteka ti eskuela ken munisipioyo, no awan ti gungloyo a mannurat iti ili ken probinsiayo, no awan latta ti mabalinyo a pagadalan nga agsurat malaksid ti panagbasayo iti aglinawas a BANNAWAG, ken no diyo kayat ti maaddaan iti kopia ti GUMIL Filipinas, nasaysayaat laengen no inkay agmula iti kamote wenno karabasa wenno mais ngem ti panangar-arapaapyo nga agbalin a mannurat. Bambannog ken sasauryo no suratkay a surat a diyo met ammo no husto wenno saan ti ar-aramidenyo.