pinakebbet redux

nabayagen a kayatko ti pumanablaag maipapan iti makan, masida, lamut, luto, recipe, potahe.

maysa kadagiti masao a weakness datao ti makmakan. pagaayatko ti agbasbasa iti resresipi wenno agbuybuya iti ladawan ti makmakan iti recipe books ken recipe sites. no dadduma, padpadasek met ti agluto a mismo kadagiti kursunadak a recipe no adda yala iti ramen a lutuen. saanak met a mahilig a mangan ketdi (makitayo met ti rapis/kuttongko, wenno ti imisko a mangan, kakadua a makaam-ammo kaniak, hehe!). hiligko laeng ti agraman ken rumaman iti makmakan. nupay kasta pagaayatko dagitay simple a potahe, dagitay native dishes, kangrunaanna, natnateng; kangrunaanna pay, natural ciempre, ilokano a resrecipe wenno potpotahe. maysa a simple a kaso ti nain-gastronomiaan a gandat ngata relativ iti panagduyos wenno panagapal iti culinary arts. ta saan met a masao ngata a gourmet datao, hehe!

wen, dagitay la simple a luto ken panagluto. kas koma iti gagangay nga inabraw, dinengdeng, kinilnat, inensalada, intuno, indamdam, inasar, kinilaw, imbaliktad, pinapaitan.

ken pinakbet, ciempre.

unaek nga ipanablaag daytoy maipapan iti pinakbet. addan sinan-resipek iti versionko iti pakbet. ngem ulitek nga ipaskil ditoy with revision ken with further ado.

nakasarakak ngamin iti pada nga ilokano a nalaing a lumuto ken natural, naayat iti pinakbet. adda dua a kita wenno version ti pinakbet a linuto ni ting-aling (birngasblagna): daytay usual a pinakbet-tagalog wenno variation ti dadduma a pinakbet, ken daytay pinakbet-ilokano. actually ket ti immuna a pakbet ti linuto ni ting-aling. ngem nagkomentoak iti blagna ket isu, napilitan sa metten a nagluto iti makuna a pinakbet-ilokano, hehe! medio imbagak laeng met ti ammok a "pudno" nga "ilokano pinakbet." a 'tay pinakbet ni ilokano, bugguong munamon ti aramatenna a pamguong a saan a bugguong aramang. a saanna a laokan iti bungat' karabasa ti pakbetna. et cetera.

nupay kasta, kinunak met ketdi nga itan, iti pammatik, ket saanen nga strictly nga ilokano dish ti pinakbet ngem ketdi maysan a national, nailian a dish daytoy gapu ta nagadun a version ken variationna ket popular iti intero a filipinas. tinagikukuan ni pinoy ti pinakbet. tagalog man, bikolano, kapampangan, sebuano, waray ken dadduma pay. nagbalinen a kasla pinoy adobo. mayat ketdi ta saan a mabalbaliwan ti naganna a "pinakbet." pinakbet latta ket saan a mapukaw ti kinailokanona. kasla met la 'tay pinapaitan, a, a nagadu metten ti version/variationna ngem pinapaitan latta (uray no "papaitan" kunada no kua) ket saan a mapukaw ti originna nga ilokano.

ngem ciempre manen, no maysaka nga ilokano, birokem 'tay nakairuamam a raman ken nanam ti pinakbet. natural laeng, patiem a 'tay laeng pudno nga ilokano ti makaluto iti pudpudno ken kaimasan a pinakbet (nupay iti bukodko a padas ken paliiw, adu met ti saan nga ilokano a makaluto iti naimas wenno naim-imas pay a pinakbet ngem iti luto 'tay patneng nga ilokano). depende daytan iti panagraman. agpili ketdi la nga agpili 'tay dilam nga ilokano iti nakaisigudan wenno nakasanayan a textura, savor ken aroma ti pinakbet. isu a no dika mapnek iti pinakbet a sidaem, padaspadasem no kua ti agluto iti kayatmo a pannakapakbet ti pinakbet.

padpadasek met no dadduma. no magagetak ket siak ti lumuto iti sidaenmi. pumakbetak met no kua, a, kunayon sa.

ne, adtoy, ipanablaagko man ditoy daytoy pinakbet articleko ngarud. nabayag a nasuratkon daytoy. immuna nga impaskilko daytoy iti maysa a pinoy forum idi tawen 2000. sako impan iti daan a websiteko. sa impanko pay iti iluko.com. iblagko man ita ditoyen, sabali a version, ninaynayonak bassit.

Adu ti luto/panagluto iti pinakbet. Nadumaduma a pamuspusan ken panglakagan. Adda payen pinakbet-Tagalog kas kada pinakbet- Bisaya ken pinakbet-Kapampangan a kunkunada. Ngem siempre ti orihinal ket ti pinakbet- Ilokano ta dagiti Ilokano la ngarud ti nangimbento, iti Ilocos a nangrugi, ti luto ti nateng a pinakbet, malaksid laeng pay iti popular met a dinengdeng wenno inabraw.

Ngem uray iti Kailokuan ket adu ken agduduma met ti panagluto dagiti Ilokano iti pinakbet. Adda dagitay mangigisa. Adda kasla Tagalog a mangaramat iti bugguong-aramang imbes a bugguong-munamon/ ikan. Adda dagitay mangisagpaw iti sabsabali pay a natnateng kas koma iti bunga ti utong, abichuelas, bungat 'karabasa, bagas ti camote, sili, pallang ken bukel ti patani wenno kardis, iti alukon, pati uong, bungat' marunggi, ken dadduma pay malaksid iti basic a ramenna a paria, tarong, kamatis, okra. Ken malaksid met iti kadawyan a bagnet wenno karne ti baboy a sagpaw, adda pay dagitay mangikabil iti tinapa, dilis, daing, kuros wenno hibi, tinuno nga ikan ken adu pay. Adda met dagitay uray ti paglutuan ken pangilutuan ket maiconsider tapno kano naim-imas wenno nanannanam ti pinakbet. Adda dagiti mangusar iti tayab wenno banga a damili ken agaramat laeng iti kayo a pagtungo, wenno uging, tapno naramraman kano ti pakbetenda. Adda met dagitay mangluto iti pinakbet a medio nalabes tapno madugdog ken medio adu ti digona, idinto nga adda met dagiti aggusto iti apagluto laeng ken namaga ti lutona.

Nupay kasta, manipud iti balikas a "kebbet" ti nagan a "pinakbet" a contraction ti balikas a "pinakebbet." No luto wenno pannakaluto a pinakbet ngarud, di kad' kaipapananna a napakebbet, kimbet a luto? Saan ngarud a nadugdog wenno naluglog wenno nalabes ti luto, wenno nailuto nga adu ti digona. No kimbet a luto, sangkabassit wenno bassit la ti agbalin a digona, kasla namaga a luto.

Ket kaniak, no aglutoak iti pinakbet ket paria, tarong, okra, adu a kamatis, laya, sibuyas, bawang laeng ti ingredientsna, with karne ti baboy wenno bagnet no mairana nga adda, wenno uray awanen sagpawna.

Kas kadawyan, paburkek nga umuna ti danum idiay tayab. Bassit laeng ti idandanumko, adda la ketdi pangalaan iti pangsegseg iti bugguong, diak unay kursunada no adu ti digona ti pinakbet, kayatko 'tay medio namaga, bassit la ti naraman ken nabanglo a digona wenno sarsana pay ketdin ta pumalet no kuan no bumassit ti digona no daytay maatianan. No agburbureken, segsegek diay bugguong. Siguraduek a ti bugguong ket 'tay nabanglo, naimas, lumabaga a bugguong-munamon nga ipamguong (no adda ket 'tay a naggaput' Lingayen wenno Dagupan wenno Balayan).

No nabugguongakon, ipisokkon dagidiay rekado a laya (medio yad-aduk no kua ti laya ken taltalek/lebbekek a nalaing ta kursunadak no medio nasagangasang), sibuyas, bawang ken kamatis. (daytoy kamatis, ikkatek nga umuna dagiti bukelna tapno saanto a nadanum ken naalsem unay).

Bay-ak bassit nga agburek sakonton isaruno ti sagpawna a karne wenno bagnet wenno prito/inasar nga ikan no isu. Bay-ak manen iti sumagmamano a minuto tapno lutuenna bassit ti sagpaw, sakonto ipisok nga agsasaruno ti paria a nagalip a paatiddog (no dadduma lalo no dagitay babassit a native a paria, maymayat manen no adda balang, iwaek la maminsan ti paria tapno adda laeng sumrekan ti digo), sa ti okra.

Lutuen bassit ti paria ken okra sakonto isaruno nga ipisok ti tarong (mayat no saan nga ikkaten ti pamurosan 'tay tarong a dumna iti ulona lalo no adi-adi pay lat' busel sa ket kapurpuros unay). No aggigiddan ngamin ket madugdog no kua ti okra ken tarong ta nalaka/mabiit la a maluto dagitoy. Kayatko 'tay kalalainganna ti lutona dagiti nateng, saan a nasobraan wenno nadugdog. Bayat a malutluto, diak kiwkiwaren, bay-ak lattan a lumsa. Pakadurduran no kua ti nateng no saan a nasayaat ti pannakakiwarna. No bassit a tayab wenno banga ti paglutuan, bagkaten sa ital-o-tal-o laeng bassit a kasla agtaep iti bigao.

No dadduma met ket kayatko ti naigisa a pinakbet. Ti aramidek ket igisak nga umuna dagiti rekado sako ipisok dagiti sagpaw ken nateng. Ti pampamay-ak ket paburkek ti danum sako bugguongan. No nabugguonganen, adawek 'diay tayab ket ikkatek ti digo ket igisak iti sangkabassit a manteka dagiti rekado. No naigisakon ti sibuyas, bawang ken kamatis, isublikon ti inikkat ken inlasinko a digona sakon iparabaw ti sagpaw santon dagiti nateng.

Diak nga ik-ikkan iti karabasa wenno bunga ti utong ti pinakbetko. Bunga ti sili laeng no kua ti ilalaokko. Saanak met nga agaramat iti bugguong-aramang. Patiek a saan a pinakbet-Ilokano no adda karabasana wenno bugguong-aramangna. Adu a napapait a paria ti ikabkabilko, dagitay nagbubukel a babassit a paria, saan a dagitay immaratiddog a dadakkel ta saan unay a napait dagitoy, naamnaw, iti panagramanko. No tarong met ket dagitay papakbeten a makuna, dagitay babassit a nakukuttong a naganus pay, saan a natangkenan. Naataat no kua ken bukelan no natangkenanen. Naimas pay a pakbeten dagitay tarong a puraw wenno berde a nagbubukel, sumam-it dagitoy.